Ik werk niet op een ministerie of bij een provincie. Mijn directheid zou daar overigens niet passen; ik ben teveel op inhoud, innovatie en op toekomst gericht en niet op managementprocessen en werkafspraken. Als buitenstaander heb ik echter wel een opinie over wat ik zie gebeuren in Den Haag. Soms deel ik deze opinie online, overigens met het risico geen vrienden te maken. Maar so be it.
Reed Hasting heef bij het bedrijf Netflix vanaf de start een eigen cultuur geïntroduceerd. Deze cultuur wordt door Patty McCord (14 jaar HR bij Netflix) beschreven in Powerful (NL titel = Krachtig). Eerlijkheid wordt op prijs gesteld. Werknemers moeten elkaar keihard de waarheid zeggen en elkaar vooral ook opzwepen tot betere prestaties. Netflix tast in de praktijk flink in de buidel om goed personeel (tijdelijk) aan te trekken, en het personeel krijgt een zeer grote vrijheid om zich te onderscheiden op durf, innovatie, nieuwsgierigheid en passie. Voldoe je niet aan deze eisen, dan sta je snel op straat.
Mijn zakenpartner Bert vertelde lang geleden “dat je altijd hard op de inhoud en zacht op de persoon moet zijn. Want in een (bedrijfs) omgeving waar je niet meer hard op inhoud kunt en mag debatteren, daar zit vroeg of laat geen energie meer in.” Waar ik op doel? In dit geval doel ik op Den Haag en nog specifieker op het ministerie van LNV. Vandaag dus maar een blogje over het niets-zeggende visie stuk van dit ministerie. Op facebook ook wel door mij politiek incorrect ‘natte scheet’ genoemd.
Het is voor mijn volgers geen verrassing dat ik geen voorstander ben van het ministerie van LNV. Voedselveiligheid hoort immers bij VWS, de economische kant van landbouw bij EZ, en ook voor de milieukant hebben we een separaat ministerie. Dat we nu dus weer een ministerie van LNV hebben zie ik zelf niet als vooruitgang. In tegendeel.
En dit zelfde ministerie van LNV is afgelopen week met een (langverwachte) visie gekomen met de titel: ” Landbouw, natuur en voedsel : waardevol en verbonden”.
Eerst maar even een disclaimer. Ik heb deze zomer kort met Carola Schouten gesproken, en ik ben van mening dat dit een buitengewoon vriendelijke en benaderbare minister is. En het door LNV gepubliceerde filmpje ’starring Carola’ is natuurlijk feel-good too en best aardig. Maar is er werkelijk niemand die haar eerlijk – op de Netflix cultuur manier dus – verteld dat een dergelijk visie document dat deze week gepubliceerd is inhoudelijk niks betekent of toevoegt? Natuurlijk kunnen we vriendelijke meepraten en positief zijn, maar wordt het daardoor inhoudelijk beter? Ik denk van niet. Om een andere quote van Bert aan te halen “je wordt niet betaald om alleen aardig gevonden te worden (al is dat een prettig bijkomstigheid).
Waar gaat het in eerste instantie inhoudelijk om. LNV heeft een visie document gemaakt waarin vooral heel veel feel-good woorden staan. Woorden zoals waardevol, verbonden duurzaamheid, kringlopen, nieuwe verdienmodellen en trots. Deze woorden -ik kan er nog een paar aan toevoegen: ‘eerlijke prijs’, ketendenken, kwaliteit, kennis-economie en samenwerken – hebben geen betekenis (meer) in mijn ogen. Waarom niet? Simpel, draai het eens om, kan je iemand vinden die een voorstander is van on-duurzaamheid, lineaire landbouw, of ouderwetse verdienmodellen waarbij boeren failliet gaan? Of ondernemers die met waardeloze productie bezig zijn. Nee, natuurlijk niet. Zo ken ik ook geen personen die tegen “fijne samenwerkingen” zijn, of een anti-kennis houding hebben (“laten we vooral dom blijven”). Een document maken met alleen dit soort fijn-praat brengt ons – overheid en burgers en bedrijven – daarom helemaal niet verder!
Samenvatting visie – animatievideo – LNV (bij Waardevol en Verbonden). from Wouter de Heij on Vimeo.
In tegendeel. Ik word als kritische burger totaal niet blij van een ministerie dat niet verder komt dan alleen dit soort feel-good PR taal. Van een goed ministerie verwacht ik concrete oplossingen, echte maatregelen, praktijk projecten en andere concrete acties. De vraag is dus niet “wat is onze visie op de toekomst?”, maar “wat zijn de daadwerkelijke acties?”. De vraag is vooral HOE gaan we dan die kringlooplandbouw realiseren? HOE zorgen we ervoor dat de inkomenspositie van boeren voldoende goed blijft. HOE gaan we ervoor zorgen dat we minder kunstmest inzetten en vooral reguliere mest blijven gebruiken. Juist op dit soort HOE-vragen verwacht ik een antwoord (en dus ‘inhoud’) van ons ministerie. In de praktijk gaat kiezen altijd ergens pijn doen, en laten we die pijn dan ook gelijk op tafel krijgen. Welke sector moet stoppen? Welke ondernemer krijgt geen toekomst van ons ministerie? etc.
Tenslotte. Waarom zou ik me nu hier druk over maken? Simpel, zolang ik werk kom ik alleen maar dit soort vage feel-good PR stukjes tegen. Gerda Verburg bleef ook al hangen op dit niveau. De oud CEO van WUR dhr Dijkhuizen speelt ook tot op de dag van vandaag de ‘meer met minder plaat’ en ‘de wereld voeden’. LTO komt ook niet verder dan constateren dat het duurzamer en diervriendelijker moet (met vooral ook met een goed verdienmodel voor de boer natuurlijk). Maar ook de vroegere staatssecretarissen onder EZ komen niet verder.
Als je over een periode van 10-20 jaar terug kijkt in de geschiedenis naar deze vele rapporten vanuit dit ministerie van LNV dan zie je dat er geen verbetering in zit. Deze rapporten zijn we over een paar weken weer vergeten (en dus zijn het natte scheten … …). Het blijft eerder een continue herhaling van zetten (en ‘visies’ …) zonder concrete beleidsoplossingen, zonder HOE antwoorden.
Mogen we niet veel meer concreetheid (antwoorden dus op “HOE dan?”) verwachten van goed betaalde ambtenaren uit Den Haag? Ik vind van wel!
‘Uitwerking gaat schuren’
„Wie kan tegen deze visie zijn?” vraagt Pierre Berntsen, directeur landbouw van ABN Amro, zich af. Hij noemt een tiental punten die Schouten in haar presentatie heeft opgenoemd, zoals kringlooplandbouw, een beter verdienmodel voor de boer, en het tegengaan van voedselverspilling. „Dat zijn zaken waar iedereen het over eens is. Maar in de uitwerking zal het gaan schuren.”
Van FTM.nl
Vrijwel iedere minister komt met een toekomstvisie, met een ‘stip aan de horizon’ en met plannen om de boerensector duurzaam te maken. Na de varkenspest (1997-1998), waarbij 10 miljoen varkens geruimd werden, zei minister Brinkhorst (D66) haast te hebben met de sanering van de varkenshouderij. NRC had koppen als ‘De nationale overbevolking met varkens, kippen en rundvee zal drastisch worden verminderd. Niet volgens het zoveelste zachte voorstel van de boerenlobby, maar met harde hand en binnen drie jaar’. En: ‘Brinkhorst zou boeren die de mest van hun bedrijf niet konden afzetten, hoge boetes willen opleggen.’
In 2003 zei minister Veerman (CDA): ‘[…] dat er de komende jaren iets moet veranderen. De levensomstandigheden voor dieren moeten omhoog, de milieubelasting door mest moet omlaag. En de Nederlandse veehouderij moet bovenal “hoogwaardiger” worden: weg van de massaproductie voor de laagste prijs, naar een profijtelijker en kleinschaliger productie van vlees, zuivel en kaas voor de geëngageerde en “bewust levende” consument.’
Minister Gerda Verburg (CDA) publiceerde in 2008 haar Toekomstvisie op de veehouderij met de ambitie ‘dat over vijftien jaar de veehouders duurzaam werken.’ In 2023 dus. In 2009 werd dit gevolgd door de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij.
Veel meer dan gepraat heeft het allemaal niet opgeleverd.
Bovenstaande visies hebben met elkaar gemeen dat de uitvoering ervan niet bij de overheid ligt, maar bij de ‘maatschappelijke actoren’: supermarkten, boeren, ngo’s, exporteurs et cetera. De minister van LNV komt met een (vage) visie… en dan Moet Het Gaan Gebeuren!
De aanpak van misstanden en de toekomstvisies van bovengenoemde (en andere) bewindslieden verraden naïviteit en een gebrek aan kennis van de sector. Ook minister Schouten heeft sinds kort een landbouwvisie: toen ze aantrad als minister van landbouw had ze geen ervaring met landbouw, natuur of voedselkwaliteit. Dat heeft ze gemeen met vrijwel alle andere bewindslieden op dit departement, dat vaak gebruikt wordt om partijpolitici een plek te geven. Dat Schouten boerendochter is, zegt weinig. Ikzelf ben zoon van een fietsenmaker, maar dat betekent nog niet dat ik geschikt ben als minister van Infrastructuur. Haar gebrek aan kennis maakt dat ze, net zoals vrijwel al haar voorgangers op het waanzinnig complexe landbouwdossier sinds 1998, voor haar informatie afhankelijk is van de ambtelijke top en van landbouwlobbyisten.
Voor de nieuwe landbouwvisie van Schouten hebben de ambtenaren kunnen volstaan met knip- en plakwerk uit visies van vorige bewindslieden. De ‘stip aan de horizon’ van Verburg, uit 2023, is verschoven naar 2030. De duurzaamheid van Verburg heet onder Schouten ‘kringlooplandbouw’. En vanzelfsprekend moet iedereen meedoen: ‘niet alleen de boer moet veranderen, ook de banken, de voedingsindustrie, de supermarkten en de consument’.
Maar natuurlijk is de overheid niet van plan om die kringlooplandbouw af te dwingen. Kenmerkend voor de passiviteit is dat sinds Schouten minister is de ChristenUnie nog maar in 3 procent van de gevallen voor diervriendelijke moties stemt; vóór die tijd was dit 31 procent.
Een journalist van vakblad Boerderijschreef een artikel over de landbouwvisie van Schouten met als kop: ‘Hoe dan? Is de sleutelvraag voor landbouwvisie Schouten.’ Een tweede journalist van Boerderij: ‘Schoutens visie: inhoudelijk erg zwak, maar politiek heel slim.’ Hij verbaast zich over het grote aantal clichés, de inhoudsloze boodschappen: ‘Nieuwe verdienmodellen zijn nodig. Ja, natuurlijk, maar welke dan?’ Verder vraagt Boerderij zich af waarom ‘zoveel verstandige en goed ingevoerde mensen zoveel lof toezwaaien aan zo’n zwak verhaal?’ Het antwoord is eenvoudig: LTO, Rabobank en de vleessector weten dat kritiek ze niets op zal leveren, hemelen mevrouw Schouten op en weten dat bij een minister met weinig ervaring op dit dossier slijmen een beter middel is dan de waarheid.