De vraag die vaak weer naar voren komt in de media (behalve het aantal benodigde Corona IC-bedden) is, “hoeveel mensen zijn er gestorven en gaan er misschien sterven in Nederland (en de rest van de wereld)?”. Onderliggend bij deze vraag is soms de -in de ogen van velen foute- vraag, is het rampzalige effect op het op de economie niet in geen verhouding tot het aantal overleden patiënten? En om het nog stelliger te maken, er zijn er die stellig blijven beweren dat het aantal sterfgevallen immers niet heel veel hoger ligt dan bij een wintergriep.

Corona is echt flink gevaarlijker dan welke griep dan ook, ook die van 2017-2018. Laten we daarom corona niet onderschatten. 

Ik snap dat elke oma of opa of vader of moeder die sterft er eentje teveel is. Ik snap dat nu in deze crisis, hier een groot maatschappelijk ethisch-economisch vraagstuk achterligt (tegen welke kosten willen we levens verlengingen). En bij overbezette IC’s geldt ook nog: “wie mag beslissen of iemand nog hulp krijgt (met een kans op leven) of is eigenlijk al opgegeven (en dus defacto al gestorven)”. Vreselijke dilemma’s waar ik gelukkig niet voor hoef te kiezen of beslissen. Super succes daarom aan alle hulpverleners, thumbs up!. Zeker in een periode waarvan ik eigenlijk wel zeker weet dat triage op grote(re) schaal (dan gedacht) wordt toegepast (later meer hierover in een separaat blogje). 

In dit blogje wil ik wat eerst duidelijkheid proberen te schetsen over het aantal corona doden en het aantal potentiële sterfgevallen. Dat is een namelijk een onderwerp waar je wiskundig numeriek behoorlijk nat op kunt gaan als je de verschillende definities niet goed kent. 

Het onderwerp IC’s en sterfte vraagt eigenlijk data, heel veel data, en dat deze data ook goed vergeleken kan worden. De vergelijk tussen landen kan ons veel doen leren, maar ook binnen een land zou je graag de informatie van een paar weken geleden willen vergelijken met hoe het er nu voorstaat. Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: eigenlijk kan dat nog niet goed. Eerst maar een stukje theorie. Er zijn drie parameters die gebruikt worden in de epidemiologie zijn MR, CFR, IFR voor sterfte, hieronder de toelichting op deze drie grootheden:

• Mortality Rate : De kans dat iemand in de bevolking sterft. De morality rate is dus aantal sterfgevallen gedeeld door de hele bevolking (ook als ze geen corona hebben) uitgedrukt in een percentage.
• Case Fatality Rate (CFR) : het aantal door corona bevestigd aantal sterfgevallen gedeeld door het aantal gediagnostiseerde dragers van corona. 
• Infection fatality ratio (IFR) : het aantal door corona bevestigde sterfgevallen gedeeld door het aantal geïnfecteerden (=besmettingen) dragers van corona. 

De CFR is vrij gemakkelijk te berekenen, hiervoor kunnen openbare bronnen gebruikt worden zoals die van RIVM, of bijvoorbeeld deze site: COVID19info.live. Hieronder zie je de CFR voor verschillende landen als functie van tijd. In Nederland is deze op dit moment 1766 / 17.851 = 9,8%. Oeps!, nu schrikken hoeft (nog) niet. Dit getal komt waarschijnlijk doordat a) we in Nederland zo weinig metingen uitvoeren, b) doordat het aantal corona doden niet klopt met werkelijke sterfte cijfers. Oeps2!  

Waarom een “oeps2”, je zou immers kunnen denken dat het aantal sterfgevallen een hard-eindpunt is? Maar dat is dus niet zo als we kijken naar de huidige methodiek van meten. Er zijn immers mensen die naar alle waarschijnlijkheid wel gestorven zijn door Corona, maar daar niet op zijn getest. Denk bijvoorbeeld aan iemand in een verzorgingstehuis die wel verschijnselen heeft, maar geen formele diagnose. Zo’n persoon telt in de statistiek niet mee, en dus ook niet in te tellen van de CFR berekening zoals deze hierboven staat. CFR wordt hoger als er beter gemeten zou worden op sterfte door corona.

We kunnen wel kijken naar het totaal aantal sterfgevallen per week en daarna bekijken hoeveel meer mensen er gestorven zijn dan een gemiddelde week in maart of april. Het RIVM heeft deze data gepubliceerd tot week 13 (waarbij week 12 en 13 niet definitief zijn), en dan kom je tot de conclusie dat er ongeveer 1200 mensen per week meer sterven dan in een gewone week. En aangezien in die weken nog maar 700 corona doden waren, zou je kunnen veronderstellen dat er tweemaal meer mensen gestorven aan corona dan formeel bekend is gemaakt.

In Spanje is recent deze analyse ook uitgevoerd en komt men ook uit op een factor 2 a 3, meer sterfgevallen dan formeel gerapporteerd zijn. Ook in Italie vergelijkbare getallen, meer sterfte dan op basis van formele Corona-cijfers geschat is.  

Dan het aantal gediagnostiseerde corona dragers. Het vermoeden bestaat dat deze ongeveer 6 tot 20x hoger ligt dan formeel gerapporteerd is in Nederland. Bij gebrek aan beter ga ik maar uit van een factor 10. Maar we weten het niet In Duitsland (4 x NL), Zuid Korea (2 x NL), maar ook in Italië (2,5 x NL) wordt per miljoen inwoners flink meer gemeten dan in Nederland. In Nederland zouden er dan minimaal 17.851 x 10 – 178.510 mensen drager van het corona virus zijn.

Voor het gemak rond ik die 178k dan maar af op 1% van de Nederlands bevolking (178k/17,3M) is drager van corona, en misschien 2% maar niet heel veel meer. Weinig mensen hebben in Nederland derhalve een coronabesmetting , de meeste mensen in Nederland (>>97%) is dus geen drager van het virus. Daarom ben ik ook niet gerustgesteld over of we zoiets als ‘groepsimmuniteit’ gaan bereiken in de komende maand. Ik denk het dus niet, en denk ook dat we eerder een tweede golf zouden kunnen gaan krijgen als we te slap worden in onze maatregelen. Hopen op een vaccin dus.

Wat betekent de factor 2 op officieel corona-sterfte cijfers (die dus werkelijk hoger ligt dan de formeel gepubliceerd corona-cijfers) en de geschatte factor 10 op positieve-corona-diagnoses (die zeker weten hoger liggen dan de gepubliceerde 17.851 personen.)? Dat betekent gelukkig dat er veel minder mensen sterven aan corona per miljoen inwoners dan op basis van de CFR getallen.

Want eigenlijk moeten we helemaal niet naar de CFR kijken.

En daarom is vooral de IFR relevant (of eventueel MR). De IFR zegt iets over de werkelijke sterftecijfers door Corona besmettingen, en over het werkelijk aantal besmette Nederlanders. Een eerste schatting zou dan uitkomen op IFR = CFR = 9,8% * 2/10 = 2%. Maar als de factor 10 eerder 15 of 20 is, of die factor 2 eerder 1,5, dan zou de IFR 0,98% kunnen zijn in Nederland. Maar ik weet het niet zeker. Niemand weet dit vooralsnog zeker. 

Gelukkig is de schatting om tot een IFR in meer detail te komen, op basis van meer data-bronnen (denk aan Wuhan, maar ook aan Diamond Princess Cruise Schip) reeds uitgevoerd. Vooral de schattingen voor IFR van Imperial College Londen vertrouw ik daarbij het meeste op dit moment. Ik gebruik voorlopig daarom zelf de volgende schatting voor IFR,  IFR = 0,9%, dat is al erg (hoog) genoeg. De IFR is door Imperial College  afgeschat per leeftijdscategorie (zie ook blog 29 maart 2020):

Ik heb een paar dagen geleden deze IFR cijfers gebruikt om deze over de bevolkingsopbouw van Nederland te zette. Ik kom kwam daarbij op 2 april ook uit op ongeveer 1% besmettingen, en op ongeveer 2300 sterfgevallen (officieel 1339 gestorven). En om mijn opmerkingen –“..corona is echt flink gevaarlijker dan welke griep dan ook, ook die van 2017-2018. Laten we daarom corona niet onderschatten. “– in de eerste alinea van dit blog kracht bij te zetten:  “er kunnen in Nederland bijna 155.000 mensen (0,9% van 17,3 miljoen) sterven mochten alle Nederlanders besmet worden, het sterftecijfers stijgt dan met een factor 2 per jaar!”. Neem Corona serieus! Hieronder mijn analyse zoals ik deze op 2 april op YouTube heb gezet: