Mijn TOP-team en ikzelf hebben de laatste twee maanden gelukkig kunnen doorwerken. Ik schat wel dat er een inefficiency in het systeem gekomen is door al het thuiswerken van ongeveer 20% of meer. We hebben enkele zieken op kantoor gehad, en een collega heeft zo goed als zeker corona en is absoluut niet fit.

Als “hobby” in de laatste twee maanden heb ik de nodige analyses uitgevoerd en deze op YouTube gezet. Een vriendin merkte wel recent op dat ik recalcitrant geworden ben op mijn eigen blog en social media. Dat klopt wel een beetje denk ik, ik wil weer aan de slag, kunnen reizen en erop uit gaan. Maar ik heb tevens ook grote twijfels bij het ingezette beleid! Beide zorgt voor onrust bij me.

Twee weken geleden heb ik ook rode en gele kaarten uitgedeeld aan RIVM en onze overheid. Ik mis het rationeel wetenschappelijk denken sinds half maart, en wat ik vooral zie is dat veel ‘specialisten’ te netjes zijn om kritisch te zijn op inhoud, er is weinig wetenschappelijk debat, en te weinig politiek debat. Niemand durft Rutte en het OMT te bekritiseren op argumenten lijkt het wel. Wel zie ik dat Rutte ietsjes meer lijkt te gaan “durven”. Maar er valt ondertussen best flink wat kritiek te geven:

• Er is twijfel aan veel data-sets en dus het enige wat we kunnen doen is om meerdere bronnen te combineren. Om vervolgens daar een analyse op te geven. Ikzelf doe dat al lang bijvoorbeeld met IFR en sterfte.
• Ik snap niet dat RIVM niet een doorkijkje durft te geven rondom de uitbraak, net als bij het weer kunnen we toch onze modellen en informatie-systemen inzetten om een twee weken vooruitzicht te geven? Waarom publiceren ze niks? 
• Groepsimmuniteit: een mooie theorie, maar in dit tempo gaat die er nooit komen. Waarom kwam dit verhaal dan toch de wereld in? Rt (we kunnen Rt niet meten!) zou vooral niet te laag mogen zijn. Liever 0,9 tot 1,1, het gaat anders te langzaam. Maar we gaan het uiteindelijk allemaal krijgen.
• Onze samenleving is niet voorbereid om een pandemie. Zorgelijk dat we zo weinig IC plekken hebben. Zorgelijk dat het GGD apparaat (test, trace, isolate) systeem niet op volle kracht werkt(e).
• Een groot te kort aan mondkapjes en test-materiaal. Ook nu nog! En slechte afstemming om snel bij te schakelen of in te kopen. Hoe kan dit nu in een modern land als Nederland?
• Eenzijdige expertise (en ook zonder wetenschappelijke verantwoording af te hoeven leggen) heeft een te grote nadruk kunnen leggen op onze politiek. Misschien goed in de eerste weken, maar dit duurt veel te lang zo. Terug naar het openbare debat dus in de tweede kamer.
• Ik ben van mening dat we op een schandalige manier onze ouderen (vooral in verzorgingstehuizen) in de steek gelaten hebben. Ja, kwetsbare ouderen zullen sterven. Maar mag dat zo humaan mogelijk? De risico’s voor jongeren zijn gering, voor ouderen wel flink wat hoger dan ‘een gewone griep’.
• Er is veel te weinig een politieke afweging gemaakt tussen de stress op de IC’s versus de schade aan de economie. Jort Kelder probeerde dit al begin april, maar wat een shit heeft hij over zich heen gekregen. Niemand is ’tegen’ goede zorg en wilt paniek voorkomen!
• En vooral: wat weten we nu wel en niet over de verspreiding van het virus? Er is heel veel informatie beschikbaar en nieuwe inzichten staan snel online.

Deze laatste vraag is wat mij betreft de enige juiste vraag om te gaan beantwoorden, ons beleid hangt hier immers sterk van af: Wat is de oorzaak van de verspreiding. De bron van het virus (een zoönosen) is waarschijnlijk die vleermuisgrot in Wuhan, maar eigenlijk vind ik dat niet zo heel erg belangrijk. De werkelijke vraag is dus: hoe is het verspreidingsmechanisme (over de wereld) van dit virus waardoor dit zo’n grote ramp heeft kunnen worden?

Er zijn vele vectoren die ervoor kunnen zorgen dat virussen of bacteriën zich kunnen verspreiden van mens tot mens. Enkele voorbeelden:

• HIV : via bloed of via seksuele activiteit, overdracht via speeksel is vrijwel onmogelijk. En via de lucht is ook onmogelijk.
• Listeria : via een besmet oppervlakte (rauwe kip) of eten van niet gaar klaar gemaakt voedsel.
• Clostridium Botulinum : consumptie van pH-neutraal eten dat niet goed is gesteriliseerd. Sporen kunnen uitgroeien en daarna wordt er een toxine gemaakt.
• Legionella : besmetting via besmet water (vaak stilstaand water).
• Q-koorts : weten we niet echt, maar waarschijnlijk via fijn-stof als vector.

Hoe zit dit rondom de verspreiding van het corona virus? De opties zijn:

1. Via besmette oppervlaktes?
2. Via eten / voedsel / drinken / water?
3. Via de aerosolen in de lucht (binnen of buiten?)
4. Via druppels (als je binnen 1 a 1,5 meter van een besmet persoon zit?)

Vanaf het begin heeft het RIVM (en de WHO) ingezet op optie 4 ‘de verspreiding via druppels’. En uit deze hypothese -die ik dus betwist- volgt dan ook het geadviseerde OMT beleid: blijft thuis, ga binnen zitten en hou 1,5 meter afstand. Maar stel nu eens dat deze verspreidingshypothese niet correct of op zijn minst niet zo belangrijke is? Wat dan? Welk beleid kies je dan? 

Voor zover nu bekend is, is het corona virus erg kwetsbaar en zijn er geen voorbeelden bekend waarbij besmet voedsel, drinken of water een rol heeft gespeeld. Corona is vooral een ademhalingsvirus (het virus komt in je neus en longen), dus ik denk dat we zonder probleem optie 2 kunnen gaan verwerpen. Corona kan slecht tegen alcohol en zeep, dus desinfectie en reiniging van je handen lijkt een prima advies. Ik betwist dat niet.

RIVM en WHO zijn ook stellig als het gaat over besmette oppervlaktes. Maar ik weet het nog niet zo, er zijn veel papers beschikbaar waarin wordt aangetoond dat corona lang op oppervlaktes (ook papier en metaal) kan ‘overleven’. En als je een dergelijk ‘besmet’ oppervlak aanraakt en met je handen daarna aan je gezicht zou komen dan durf ik niet te concluderen dat verspreiding via besmette oppervlaktes onmogelijk is. Hoe dan ook, ook in dit geval is het advies: handen wassen met zeep! een goed advies. 

Dan blijft optie 3 nog over. Maar alvorens we deze optie bespreken, moeten we wel onderscheid gaan maken tussen binnen en buiten. Eerst maar buiten. Er lijken geen grootschalige besmettingen bekend te zijn die een ‘buiten’ oorsprong hebben. Ik denk zelf dat de virale load altijd veel te klein is als je een besmette persoon buiten zou tegenkomen. Als je buiten een beetje afstand houdt (1 of 1,5 meter bijvoorbeeld) en ook nog je handen wast, dan is zeker voor mensen onder de vijftig buiten vertoeven heel veilig. Buiten is het veilig wat mij betreft, zeker voor jongeren!

Dan optie 3 binnen. Is het gevaarlijk om lang binnen te zijn? Ik denk dat het risico aanzienlijk hoger is. Zeker als veel mensen binnen gaan praten, zingen of schreeuwen en dit langer duurt dan een paar minuten (aerosolen), het risico wordt nog groter als de kwetsbare ouderen binnen bij elkaar komen.

Ook van andere virussen weten we dat binnen verblijven tot (extra) ziekte kan leiden: “sick building syndrome”. Bij varkensstallen weten we dat goede ventilatie van belang is. En tenslotte weten we ook dat er veel corona uitbraken te traceren zijn naar koren, kerken, carnaval en wintersport. Kortom, er zijn wel heel veel aanwijzingen dat binnen in aanwezigheid van grote groepen mensen vooral risicovol is.

ALS deze hypothese klopt (en ik denk dat!) DAN:

• Vaak je handen wassen met zeep of alcohol is verstandig.
• Heb je milde klachten blijf dan thuis en laat je snel testen door de GGD.
• Moeten we vooral lekker vaak naar buiten gaan en niet teveel binnen blijven zitten.
• Is de 1,5 meter regel als je buiten bent een wat onzinnig advies. Ga vooral naar het bos, strand of park. En als je daar anderen ontmoet? Wees niet te krampachtig op de afstand mocht deze wat kleiner zijn dan 1,5 meter.
• Moeten we vooral oppassen met aerosolen (heel kleine druppels in ruimtes binnen), de ‘load’ en de ‘concentratie’ zijn waarschijnlijk besmettelijk.
  • in het openbaar vervoer dus mondkapjes dragen (zie figuur hierboven).
  • geen kerken, koren, en dampende festival-zalen.
  • etc.
• Ouderen zo lang mogelijk thuis laten wonen. Pas op met verzorgingstehuizen. De luchtbehandelingssystemen kunnen voor verspreiding zorgen. Zet vooral alle ramen en deuren naar buiten open (ook op kantoor dus!).
• Alle sectoren (en dus niet alleen voeding!) zouden een HACCP achtig plan moeten opstellen. NVWA kan dat dan komen controleren. Dat is de enige juiste manier om met risico’s om te gaan immers.
• Zorg dat je gezondheid goed is. Eet gezond (#softpaleo), beweeg voldoende en slaap goed en voorkom stress. Neem Vitamine D, Zink, CBD en andere phyto-chemicaliën.

Tenslotte: er lijkt tussen virologen al langer discussie te zijn over de rol van temperatuur en de luchtvochtigheid (ideaal: 40%-60%) op de pandemieën. Ikzelf heb ook zitten grasduinen op die site, veel wetenschappelijk interessante artikelen zijn er te lezen. Kijk naar dit artikel maar eens. Ik ben van mening dat de aerosolen theorie (corona verspreide zich binnen gedurende grote evenementen) plausibel is.