Voor de liefhebbers van politiek, wetenschap en actualiteit (of de liefhebbers van het stikstofdossier) raad ik aan om te luisteren naar dit gesprek op de radio NPO 1 bij Tijs van den Brink tussen Jan Willen Erisman en Arnout Jaspers. Ik heb het gesprek tweemaal beluisterd en mijn analyse staat hieronder. Ik heb enkele uitspraken van de heren opgeschreven en van mijn eigen commentaar voorzien. Heel duidelijk is dat stikstof vooral een politiek onderwerp is, een onderwerp over de vraag ‘wat willen we nu eigenlijk’. Ik heb niet voor niks keer op keer het onderwerp daarom een Ruimtelijk Ordeningsvraagstuk genoemd (zie ook open brief).
Van den Brink: “Stikstof is een geur en reukloos gas”.
Ja N2 misschien, maar ammoniak ruik je echt wel. het gaat natuurlijk om stikstofverbindingen als NOx of ammoniak. Daar begint Tijs van den Brink iets te populistisch, maar het is hem vergeven.
Erisman: “Klimaatprobleem en stiksof zijn m.b.t. actoren (de veroorzakers van de uitstoot) vrijwel hetzelfde”,
Ja, dat klopt industrie en transport stoten nu nog zowel CO2 als vaak ook NOx uit. Als ik zelf auto rij dan produceer ik ook zowel NOx en CO2 dat beeld klopt zeker. Maar om nu milieu en klimaat door elkaar heen te halen lijkt me een flinke stap te ver.
Door goed klimaatbeleid in de praktijk uit te voeren -dus minder fossiele energie te gebruiken, meer te elektrificeren, meer innovatie kan je natuurlijk wel twee vliegen in een klap slaan. Wat mij betreft gaan we dus vooral inzetten op het reduceren van onze consumptie van fossiele brandstof. Wel vraag ik me persoonlijk al lang af, of het effect op de natuur van NOx wel hetzelfde is als dat van ammoniak. Wie weet dit?
Erisman: “Staat van onze natuur is slecht; 90% van onze habitats verkeerd in slechte toestand”. “we hebben de verplichting om de N2k te beschermen en dat doen we veel te weinig”. “Over soorten en kwaliteit is stabiel”. Jaspers “over het algemeen is de staat van onze natuur goed. Zie living planet index, die is al 30 jaar stabiel”. “Ook nog iets over die 90% zeggen, als je kijkt naar totaal oppervlakte in goede natuur dan is het 80% in goede staat.”
Ik denk dat Jaspers daar een rationeler verhaal heeft dan Erisman. Om nu een kleine N2k postzegel van enkele honderden vierkante meters 1:1 te vergelijken met de hele Waddenzee of de hele (hoge) Veluwe lijkt me niet zo fair. Het beoordelen op basis van het oppervlak lijkt me daarom een rationele(re) kijk op de situatie geschetst door Erisman. Ook is duidelijk, en dat mag natuurlijk, dat Erisman niet alleen wetenschappelijk naar het stikstof dossier kijkt, maar ook duidelijk een prive (en daarmee politieke mening heeft).
Erisman: “Moet je naar oppervlakte kijken of naar het totale habitat systemen”. Jaspers “Naar oppervlak, overigens komt de data uit uw eigen boek”.
Oef, geen verschil van inzicht dus tussen de heren over de uitgangspunten. En deze opmerking van Erisman toont ook wat mij betreft weer aan dat hij een prive-politieke opinie heeft en niet als stikstof-professor rationeel wetenschappelijk alleen in de wedstrijd zit. Nogmaals, dat mag hij natuurlijk.
Erisman “status en trends zijn twee verschillende dingen, er is heel veel natuur waarbij de trend stabiel is. Maar als je van voor 1990 kijkt is er veel biodiversiteit verloren gegaan”. Jaspers “maar je vergelijkt nu natuur teveel met pakweg 1900 bijvoorbeeld, maar de EU zegt ‘de status moet vergeleken worden met de status bij aanvraag -dat is ongeveer 2000-2004’- aldus de richtlijn van de habitat en vogelrichtlijnen.” Jaspers “Natuurliefhebbers willen de status weer van 1990 hebben, dat gaat om natuurherstel, maar dat is een ideaal beeld of te wel wensnatuur”. Erisman “nee dat is niet beloofd, maar ik hou niet van de term wensnatuur, het was natuur zoals we deze hadden in 1990 of 1900”.
Erisman wil dus gewoon in het EU netwerkt dat de brede biodiversiteit veel beter wordt beschermd; hij wilt zelfs flink meer (en dat mag hij natuurlijk vinden) natuur en meer biodiversiteit. Maar feitelijk bevestigt Erisman impliciet dus ook in dit gesprek dat volgens de EU Habitat en Vogelrichtlijn er geen achteruitgang mag zijn op het gebied t.o.v. het moment van aanvraag. De Nederlandse N2k gebieden zijn (overigens niet democratisch) aangemeld rond 2004. Dat zou dan ook het juridische ijkmoment moeten zijn! Erisman spreekt dit juridische feit niet tegen, maar heeft duidelijk wel moeite in de uitzending met deze juridische conclusie. Hij persoonlijk wenst immers meer en betere kwaliteit natuur te hebben.
Jaspers : “Enorm scherpe grenswaarden, een vogelpoepje per enkele voetbalvelden. Typische KDW gaan echter over tientallen kilogrammen per hectare per jaar. En wij kijken naar boerderijen of popfestifals als ze 0,07 gram deponeren. In Duitsland gaat het over tientallen grammen”. Erisman: “Nee dat is inderdaad niet wetenschappelijk onderbouwd. Maar waarom is de grenswaarde 0,07? Omdat het model het anders niet kan berekenen. Die 0,07 gram heeft dus niks met wetenschap, of ecologie te maken. Het is alleen maar gekoppeld aan de juridische uitspraak van de Raad van Staten”. Jaspers: “We kunnen er in Nederland prima voor kiezen om de Duitse norm over te nemen”.
Helder, ook Erisman erkent dat de depositie norm wetenschappelijk eigenlijk onzin is. Het is een afkap op het rekenmodel.
Jaspers: “De bouw -1,5% van de uitstoot- ligt stil vanwege deze ridicule lage norm. Als ik Erisman goed beluister dan heeft dit geen effect op de natuur. Ik zie dit derhalve als collectieve straf voor de samenleving.” Erisman: “Ik hou niet van die term collectieve straf, maar het is wel het resultaat van jaren lang slecht beleid. Raad van staten heeft besloten wat ze besloten heeft omdat we verzuimd hebben aan stikstof beleid te doen”. Jaspers: “heel goed om minder emissies (uitstoot) te willen hebben. Desnoods met innovatie. En door elektrificatie zal er automatisch op termijn minder stikstof in de lucht terecht komen. Dit is al ingezet beleid”.
Erisman laat ook merken het prima te vinden heb ik het idee. Gezien zijn eigen prive opinie snap ik dat hij reageert zoals hij reageert. Beide heren zijn het er dus over eens dat de totale stikstofemissie lager moet worden. Ik ben daar ook een voorstander van (maar niet ten kosten van 25 miljard!).
Jaspers: “er zijn geen piek-belasters die bijvoorbeeld voor de helft verantwoordelijk zijn van de belasting op een natuurgebied”. Erisman: “Dat klopt, het is een samenspel van heel veel kleine belasters die zorgen voor de hele stikstofdeken. Ook is het zo dat hoe dichter je bij een N2k zit de belasting op dat gebied groter is. Ik ben geen voorstander van verplichte opkoop”. Erisman: “ik hou ook niet zo van die jaartallen. Laten we vooral zo snel beginnen.” Jaspers: “er is niks mis met snel beginnen en nemen van maatregelen mits niet met onhaalbare doelen, en zonder dwang”. Erisman: “de feiten van het boek Stikstoffuik kloppen over algemeen wel. De vraag is wat je politiek gaat doen.”.
Met een niet gevalideerd model op droge depositie (DEPAC) dus denken dat je piekbelasters kunt aanwijzen is totale willekeur. Het zal leiden tot rechtzaken en nog meer vertraging. Beide heren geven aan tegen verplichte uitkoop te zijn. Beide heren geven aan dat snel beginnen wel is aan te bevelen. Beide heren geven ook aan dat de jaartallen (2030 vs 2035) niet relevant te vinden. Ik hoop dat D66 meeleest!
