Met grote stappen sprong ik van Afrika 50.000 jaar geleden naar de oude Egyptenaren 10.000 tot 2000 jaar geleden, via de oude Romeinen naar het einde van de middeleeuwen in het artikel met de titel “Geschiedenis kan voedzaam voor het brein zijn (2)“. Ik trok snel wat conclusies, die ik zeker niet wetenschappelijk kan onderbouwen, maar waar een vorm van logica inzit volgens mij:
- We zijn als diersoort 50.000 jaar gelden succesvol geworden door Vitamine D, Consumptie van eiwit, voldoende omega 3 en minimaal graan. Kortom het jagers-verzamelaars voedingspatroon. Industriële landbouw -specifiek graan- is door de Egyptenaren geïntroduceerd. De bevolking kon groeien (zie piramides) en export maakte Egypte rijk. De rijkdom is te danken aan het riool de Nijl (gratis mest) en de zon (gratis energie).
- Ik speculeerde over het Romeinse rijk die machtig kon worden door ‘roof’. Lees het onderwerpen van boerengemeenschappen in de rest van Europa. Iets wat we nu ook doen bij multinationals via verkoop aan ‘emerging markets’. De oude Grieken hadden een ideaal land voor olijfolie en vis, en voldoende zon voor Vitamine D.
- Voor de ontdekking van kunstmest en stoom/olie (begin industriële revolutie) bleef de wereldbevolking relatief klein. Toch was het middeleeuwse voedingspatroon behoorlijke divers. Daarna ontdekte we stoom en machines …. (meer hierover in deel drie).
- Ons huidige voedingspatroon in het rijke westen is radicaal anders dan pakweg 200 jaar gelden, maar zeker ook anders dan 50.000 jaar gelden. Onze huidige voedingspatroon -teveel kcal, met alcohol, teveel koolhydraat en suiker, weinig bewegen- lijkt misschien wel op die van de rijke oud-egyptenaren.
En toen, en toen kwam tweehonderd jaar gelden de de industriële revolutie. Onze op omega 3 groot geworden creatief brein, bedacht dat we sommige handelingen niet alleen aan dieren konden overlaten (paard + wagen) of slaven (denk aan de oude Egyptenaren), maar dat we wellicht dieren konden mechaniseren. Met vuur maakte we stoom, en stoom kon in stoommachines arbeid verrichten waarvoor we anders waterkracht of dieren gebruikte. Op grote schaal gingen we koolstof uit de aardlagen halen en deze in de vorm van CO2 weer in de lucht blazen. Over de rol van Technologie en vooral dat Technologie een logisch vervolgt is van onze evolutie (met Darwinistische trekjes) geeft Kevin Kelly geweldige lezingen en presentaties met de titel “what does technology wants”. Geweldig toch?!
Vanaf het begin van de industriële revolutie kan je beter niet meer denken in tijdschalen van honderden of duizenden jaren, maar moeten we eerder denken in tijdschalen van tientallen jaren. Sinds tien jaar mag ik daarbij graag gebruik maken van de cycli van kondratief . Ik heb de heilige overtuiging dat we nu in de winter zitten van de 5e kondratief cycle, en dat we door een maatschappelijke transitie onszelf transformeren naar een 6e kondratief cycle. Maar laat ik eerst eens wat speculeren over de eerste 5 kondratief cycli in relatie tot eten.
Door de ontdekking van ‘mechanische dieren’ was het mogelijk om met minder mensen meer te doen. Massaal trokken werknemers daarna naar de grote stad. Steden als londen groeide de pan uit. In onderstaande lezing van Carolyn Steel kan je daar meer over horen. Steden zijn een tijd lang broeinesten geweest van allerlei ziektes doordat de hygiëne standaard laag was en de mensen te dicht op elkaar zaten (vergelijk dat nu eens met intensieve veehouderij, zie ook q-koorts en varkensflats). Maar technologie en wetenschap zorgde voor betere hygiëne (denk aan riolen) en betere medische inzichten. Resultaat was dat sinds het begin van de industriële revolutie de bevolking sterk groeide (zie ook “belangrijkste video die je ooit zult zien”). En die moeten eten. Liefst veel en goedkoop 😉
Granen zijn goedkoop, en die werden derhalve op grote schaal geteeld. Minder boeren, meer paarden (en later grotere landbouwmachines). Maar landbouwgewassen hebben wel gewoon essentiële mineralen nodig. In de middeleeuwen waren de meeste boeren geïntegreerd; zowel landbouw als veehouderij werd gecombineerd binnen een bedrijf. Mest van mensen en dieren werd hergebruikt en daardoor was er een goede ‘kringloop’. Naarmate er meer mensen in de steden gingen wonen, werden deze kringlopen disconnected. Vooral met de fosfaatkringloop ging het helemaal mis. Al die poepende en plassende mensen in de grote steden veroorzaakte meer en meer problemen. In Engeland zijn er jaren geweest waarbij er voedselschaarste was. Gelukkig zijn nu ook de technologieën en wetenschappers weer gaan ‘innoveren‘. Eerst ‘roofde’ ze de lagen vogelmest aan de kust weg, en later verzon men ‘kunstmest’. De ontdekking van dit ‘chemische goedje’ maakte het mogelijk dat de diersoort mens nog verder kon groeien. Voedsel -vooral goedkope en lege-calorie producten zoals graan/suiker gewassen- was er weer in overvloed. De mensheid kon nog verder groeien, en deed dat ook. To be continued.
Als ik tijd heb maak ik dit stuk af:
- Huishoudscholen en aardappels. Zie rode hoed sessies. Ons eten wordt conservatief ook door calvinisme.
- Gesloten markten, liberalisme en de rol van kennis. En ontstaan van DLO en waarom we daardoor nu met bulk en te goedkoop voedsel zitten.
- Schaalvergroting door olie en kunstmest. Het ontstaan van BigFood.
- Allemaal een auto en dus worden we een beetje dik.
- We worden nog dikker door overstap op carbs en HFCS. Verhaal Robert Lustig.
- Hoe nu verder? Soft-paleo en gezondheid, mensheid kan niet doorgroeien, fosfaatkringkloopsluitig, hoe af te kicken van olie, Gaat het ons lukken of vernietigen we onszelf?
