Ik schreef recent De statistiek van Corona-Apps die klopt niet. ICT-ers (en ambtenaren) zonder kennis van HACCP verspillen daarmee kostbare gemeenschapstijd en geld. Deel 1 : intro HACCP in voedselomgevingen. Dat blogje was meer een algemene aanleiding voor waar ik het werkelijk over wilde hebben: “de app die geen toegevoegde waarde gaat hebben”. 

Ikzelf denk niet dat ik corona heb gehad. Ik ben daarmee zelf dus kwetsbaar, en kan ziek worden. De kans dat ik dan naar het ziekenhuis moet is 5%, en de kans om te sterven is dan ongeveer 0,15%. Op dit moment is ongeveer 3% van de Nederlanders besmet, als ik flink wat mensen zou ontmoeten (wat ik niet doe), dan loop ik nu ongeveer een kans van 5% x 3% = 0,15% dat ik door Corona naar het ziekenhuis moet. De kans dat ik een auto-ongeluk krijg is groter, de kans dat ik door stress een hartaanval krijg op mijn leeftijd denk ik ook. En er sterven ook 20.000 mensen door roken jaarlijks.

In mijn chocolade voorbeeld, heeft elke reep twee toestanden, maar er zijn er in werkelijkheid drie in de praktijk van voedselveiligheid:

1. in het geheel geen salmonella te hebben.
2. een paar salmonella’s maar zo weinig dat je er niet ziek van kan worden.
3. een te hoge concentratie salmonella waar je wel ziek van kunt worden.

Zo ook bij de gemiddelde Nederlander op dit moment, als we het zouden kunnen onderzoeken dan zouden we de volgende toestanden per persoon toe kunnen wijzen:

1. geen corona virus (gehad) en dus geen virus aanwezig, geen corona anti-lichamen, en dus in theorie kwetsbaar voor infectie (die kan komen van iemand die in toestand 2 zit).
2. wel corona-virus aanwezig en niet  besmettelijk voor derden (mits deze patiënt in een directe omgeving komt van iemand dan ook vatbaar is voor een besmetting).
3. wel corona-virus aanwezig en maar niet meer besmettelijk voor derden (mits deze patient in een directe omgeving komt van iemand dan ook vatbaar is voor een besmetting.
4. heeft corona gehad, maar is beter (dus geen virus meer aanwezig) en het lichaam heeft anti-lichamen gemaakt. minimaal 60-65% van de Nederlanders moet anti-lichamen hebben zodat we kunnen spreken over groepsimmuniteit.
5. Heeft een vaccin gehad (en daarmee anti-lichamen) en lijkt daarmee op toestand 4. Het gaat nog 8 tot 12 maanden duren voordat we ons kunnen laten ‘inspuiten’.

De modelleurs die naar virusverspreidingen kijken gebruiken deze opdeling (en andere meer complexe) ook. Het beroemde SIR model (gebruikt om ‘flatten de curve’ te illustreren) gaat uit  vertegenwoordigt alleen maar drie compartimenten gesegmenteerd door het model.

• Vatbaar (Susceptible) –> toestand 1.
• Besmettelijk (Infectious) –> toestand 2
• Hersteld (Recovered –> toestand 3, 4 en 5.

Vatbaar is een groep mensen die kwetsbaar zijn voor blootstelling aan besmettelijke mensen. Ze kunnen geduld hebben als de infectie plaatsvindt. De groep besmettelijke. vertegenwoordigt de geïnfecteerde mensen. Ze kunnen de ziekte doorgeven aan gevoelige mensen en kunnen in een bepaalde periode worden hersteld. Herstelde mensen krijgen immuniteit zodat ze niet meer vatbaar zijn voor dezelfde ziekte. SIR-model is een raamwerk dat beschrijft hoe het aantal mensen in elke groep in de loop van de tijd kan veranderen.

1 – Hoe (en wie?) kom je er achter in welke compartiment of toestand je zit? Die informatie is cruciaal immers. 

Hoe bepaal je je toestand? Dat kan alleen maar via een laboratorium-test! Er zijn twee type testen: je kunt achterhalen of je drager bent van het virus (vaak op basis van PCR/DNA/RNA analyse). En je kun achterhalen of je anti-lichamen hebt en dus waarschijnlijk immuun (check op eiwitten). Tenminste dat is de theorie als we laboratorium testen daarvoor zouden hebben en deze methode voldoende ‘goed’ zijn. Goed betekent: betrouwbaar en selectief.

Om met dit laatste te beginnen RIVM zegt zelf dat beide testen niet zo betrouwbaar zijn, vooral de snelle (en daarmee goedkope) anti-lichamen testen lijken erg onbetrouwbaar. RIVM spreekt zelf over grote mate van onbetrouwbaarheid. En als dat zo is, dan kan ik net zo goed geen test doen! En stel ik wordt vandaag negatief getest op corona, wat zegt dat over mijn toestand morgen? Helemaal niks natuurlijk, ik kan toevallig vandaag alsnog een besmetting opgelopen hebben.

Het probleem in Nederland is nu juist, dat we niet voldoende testcapaciteit hebben (althans, zo wordt dat gebracht). Ik wil zelf dolgraag elke week mijn speeksel of bloed opsturen om te achterhalen in welke toestand ik zit. Ik wil namelijk heel graag snel in toestand 3, 4 of 5 komen. Ik wil weten of ik immuniteit heb voor corona, want dan ben ik immers veilig voor mezelf en voor anderen!

Die app van OLVG die sinds drie weken in de lucht is, gaat uit van zeer vroege klachten. Kortom, zou een indicatie kunnen geven op de vraag “zit ik in compartiment 2”. Maar dit. levert. alleen maar een indicatie, absoluut geen bewijs. En als ik snotter of signalen van ziekte heb, dan is het officiële advies “ga thuiszitten en blijf daar in quarantaine”. Maar ja als ik een beetje ziek ben, dan kan dat ook de gewone griep zijn, een oververmoeidheid of hooikoorts. Dus ik wil een echte laboratorium test doen, maar daar is nu net een tekort aan. Dus zelfs met de OLVG app weet ik helemaal niks over mijn toestand!

Mijn conclusie: We hebben vooral heel veel meer laboratorium capaciteit nodig.  En ik hoop dat de GGD ook het “je bent immuun want anti-lichamen in je bloed” in mijn gele paspoort wilt zetten. Ikzelf heb liever daarom mijn gele GGD paspoort, hierin zet de GGD straks dat ik ingeënt ben voor bepaalde ziektes, en ontmoet straks ook het liefste onbekenden die mij dat paspoort kunnen tonen. Mijn gewone (bordeaux-rode) paspoort in combinatie met mijn gele geeft dan aan of ik in toestand 4 of 5 zit. 

2 – Wie mag de ’toestand’ invullen in de App. 

Stel dat je straks zelf een app mag gaan invullen. Wie gaat er dan vrijwillig de status “ik ben ziek” invullen? Op een paar kwajongens na toch niemand? Wie gaat zichzelf vrijwillig als melaatse bestempelen (terecht of niet) in een app? En stel dat je vrijwillig je status op toestand 4 of 5 kunt zetten? Wat is dan de waarde? Ook helemaal niks lijkt me. Neen, ik  zie dus niks in een app, want uiteindelijk is een laboratorium en een NoBo nodig om mijn status onafhankelijk vast te stellen.

En mijn gezondheidsstatus moet ik echt kunnen bewijzen lijkt me, maar ik wil ook niet in een centrale databank komen. Dus moet ik een paspoort (mijn gele die van GGD denk ik dus maar) kunnen tonen als ik op pad ga. Dit laatste gaat de norm worden als we straks de grens over willen gaan denk ik. Maar een ik-ben-ingeënt-dus-veilig-paspoort (digitaal of op papier) als je toestand onafhankelijk is vastgesteld daar is toch helemaal geen overheids-app voor nodig! En heb je geen geel-paspoort of ontmoet je veel mensen? dan kan je maar beter op 1,5 meter afstand van derden blijven in het komende jaar. Maar voor nu heb je daar niks aan, er is immers geen corona-vaccin.

Mijn conclusie: een app gaat helemaal niks toevoegen in het (betrouwbaar) vaststellen van je toestand. Als je een app zelf gaat invoeren heeft het geen waarde, en een centrale data-bank bijhouden vind ik ivm privacy onwenselijk. Wat blijft over? een NoBo zoals de GGD die je gele paspoort invult. Een app is dan niet nodig.

3 – De twee uitersten: 1) niemand is besmet, en 2) iedereen is besmet. Wat betekent dat mbt de statistiek? 

Ik denk –onder andere bevestigd door bloedonderzoek op anti-lichamen– dat de gemiddelde besmetting op dit moment dus maar enkele procenten is. Stel het gaat om 3% in Nederland. Als je dit omdraait is dus 97% niet-besmettelijk. 97% zit in toestand 1 of 2.

Dan die overheids-app. Ik kan me niet voorstellen dat die verplicht wordt (we leven immers niet in China). Stel dat de populairste app door 25% van de Nederlanders wordt toegepast. En stel, dat de informatie die is ingesteld mbt de toestand van de eigenaar van de app correct is (en dat betwijfel ik dus zeer, zie hierboven). Ik kan me alleen voorstellen dat een dergelijke app op een smartphone de status a) ik ben niet immuun en ik ben niet ziek (toestand 1) heeft, of b) ik ben immuun (toestand 4 of 5). Wie gaat aangeven dat hij drager is en besmettelijk (toestand 2 of 3) in zijn eigen app? 

Stel je komt in die situatie in een week 100 mensen tegen. In theorie zouden er dan drie immuun zijn. 97 niet. Prima. Maar hoeveel zijn er dan ziek van deze 97 mensen die je ontmoet? Want moeten die zieke mensen niet thuis op bed liggen? of in het ziekenhuis? En hoeveel zijn dat er dan? 10% van de bevolking op een moment? Dan zijn dan 10 mensen die je eigenlijk niet zou kunnen mogen ontmoeten. En als random hiervan 25% een app heeft dan gaat het om 2 mensen die status ‘ik ben drager van het virus’ heeft. Twee op de honderd mensen die je dan zou kunnen ontmoeten!

Het andere uiterste. Stel over een jaar (of twee jaar) zit 60-65% in toestand 4 of 5. Dit kan door a) inentingen met een vaccin (dat er nu nog niet is), of b) je bent ziek geweest en hebt antilichamen in je bloed. In dat geval -60% immuun- is er waarschijnlijk sprake van groepsimmuniteit. Maar waarom zou ik dan een app bijhouden? Ik heb liever dan mijn gele paspoort van de GGD. Een app heeft dan geen zin meer voor mij.

4 – Stel de app wordt verplicht en wordt ingevoerd via de overheid op afstand EN er zou voldoende testcapaciteit zijn in Nederland? 

Alleen als er een verplichting komt op het gebruik van de app (hoe dan?) en de data wordt ingevuld op afstand door de overheid (privacy!) dan zou je een waterdicht systeem kunnen bouwen. Mits natuurlijk er ook 100% testcapaciteit is voor alle Nederlanders. Deze ‘China’ situatie gaat NOOIT gerealiseerd worden in Nederland. Dus hiervoor is het ook niet nodig om een app te laten bouwen.

Zelfs in een China situatie heb je niet alles onder controle. Hoe zorg je dat ik de telefoon van mijn partner niet meeneem? En gaan we verplichten dat alle Nederlanders een smartphone moeten krijgen? Hoe dan? Met subsidie of zo? Nee als je de China situatie zou willen gaan introduceren dan moet je eigenlijk iedereen net als een koe of varken een oor-tag of chip onder de huid geven. En dat is te bizar om over na te denken.

Mijn conclusie: Deze potentiële China-situatie is te bizar voor woorden, puur een theoretische optie dus, helemaal on-Nederlanders, en dit gaat dus nooit gebeuren. Hiervoor hoeven we absoluut geen geen app voor te gaan bouwen. Nederland is immers geen China. 

5 – Stel we gaan gewoon anoniem meten hoeveel mensen we ontmoeten. Dus een app die alleen maar bijhoudt wie ik ontmoet heb in de laatste +/- 30 dagen?

Kijk, dit zou wel een nuttige app kunnen zijn. We zouden kunnen meten hoeveel mensen je per dag ontmoet, en daarmee een soort van ‘sociale’ radar of netwerk kunnen maken. We zouden kunnen bepalen of er grote groepen zijn of vaak contact of niet. Deze informatie zou immers vooral bij GGD sporenonderzoek wel handig kunnen zijn. Ikzelf zou een dergelijke app misschien wel op mijn smartphone willen zetten. Een dergelijke app hoeft immers niet te weten  in welke gezondheidstoestand ik zit. Je kunt daarop niet frauderen als je toestand niet ingegeven hoeft te worden!  En in de komende maanden blijft het van groot belangd dat we snel kleine brandhaarden kunnen gaan signaleren en isoleren.

Dit is nuttig, of toch ook niet?! Want mocht ik besmet zijn, vraag het dan aan me! Een app is dan eigenlijk ook niet nodig, toch? Enfin, dit is de enige potentiële app waarvan ik denk: “dat zou moeten kunnen?”. Wie ik ontmoet wordt dan bijgehouden, maar de informatie blijft gewoon op mijn smartphone staan. En de informatie wordt gedeeld als ik ziek ben, maar ik geef die contact-informatie dan wel zelf vrijwillig af. Niet mijn naam of mijn telefoonnummer maar alleen een unieke code verder niks.

Maar deze app gaat ook niet werken. Waarom niet? Simpel, zowel bluetooth als GPS zijn helemaal niet nauwkeurig genoeg om onderlingen afstanden van 1-2 meter nauwkeurig te kunnen bepalen. Hier liggen technische uitdagingen (lees het kan niet). Neen, voor deze app vertrouw ik liever op de Corona-API die Google en Apple gaan maken. Beide bedrijven worden aan de schandpaal gehangen als de privacy wordt geschaad of er een backdoor komt. Deze bedrijven hebben ook de kennis in huis om dit ‘goed te doen’. Wat dat betreft vetrouw ik de techneuten van Google en Apple meer dan die van onze overheid en hun consultancy bedrijven. Waarom het wiel opnieuw uitvinden?

Mijn conclusie: ik vertrouw onze overheid en de ingehuurde ICT bedrijven niet zo. Liever vertrouw ik dan Apple (en misschien Google). Een app die bijhoudt wie ik ontmoet (zonder de toestand te weten) dat is misschien goed, maar de data gaat dan naar GGD toe. Maar ja dan nog liever gewoon mijn GGD paspoort straks tonen.