De laatste tijd krijg ik weer regelmatig vragen over kernenergie en mijn opinie rondom dat thema. “Kernenergie is immers ook een potentiële oplossing of zelfs ‘de’ oplossing”. Anderen vragen weer wat ik van moderne thorium reactoren vind. Want die zijn wel veilig zeggen ze dan voor het gemak snel erbij. Vooropgesteld ik ben geen tegenstander van kernenergie, maar ook niet zomaar een voorstander. Nederland is een klein landje en ik denk niet dat kernenergie opgewerkt in nederland een substantieel onderdeel van de energietransitie gaat zijn. Borselle zou niet hoeven sluiten wat mij betreft. Misschien dienen we eerder nog enkele GW aan vermogen bij te plaatsen op die lokatie. Enfin, laten we eerst maar eens wat gaan rekenen om kernenergie in een perspectief te plaatsen.

Volgens het IAEA waren er op 1 januari 2018 in 30 verschillende landen ter wereld samen 448 kernreactoren in exploitatie, en meer dan 60 in aanleg, vooral in Azië. Hiervan zijn er een honderdtal in de VS en 58 in Frankrijk. Het totale geïnstalleerde vermogen is 392 gigawatt. In 2012 was ongeveer 10% van de mondiale elektriciteitsproductie (niet te verwarren met totaal aan energieconsumptie) van nucleaire oorsprong. Die 448 centrales wereldwijd zijn vrijwel allemaal gefinancierd door overheden (die meestal goedkoop geld kunnen lenen). Bovendien zit er overlap tussen de R&D van kerncentrales en kernwapens in veel landen, zodat moeilijk is te bepalen welke R&D aan kerncentrales moesten worden toegeschreven en welke aan kernwapens.

In de Verenigde Staten was het oorspronkelijke plan dat er in het jaar 2000 zo’n 1200 kerncentrales in bedrijf zouden zijn. Maar het zijn er nu maar 104. De Union of Concerned Scientists (UCS) heeft in februari 2011 het rapport “Nuclear Power: Still Not Viable Without Subsidies” uitgebracht. Daarin staat dat de overheid al 50 jaar lang allerlei omvangrijke subsidies verstrekt aan de kernindustrie. “Zonder die subsidies zouden de meeste van die 104 kerncentrales niet gebouwd zijn.”. Interessant, behalve de klassiek bezwaren zijn er dus ook economische bezwaren. Laten we eens gaan kijken.

Hoe zit het met de CAPEX en OPEX van kernenergie? Cijfers van de Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA), een intergouvernementele organisatie die operereert onder de paraplu van de Verenigde Naties, laten dan ook een grote spreiding zien. In het rapport Climate Change and Nuclear Power 2013 (pag. 35-39) heeft de IAEA kosten van nucleaire elektriciteit en andere vormen van elektriciteit op een rijtje gezet. Het rapport is gebaseerd op cijfers van 200 verschillende opwekeenheden, van kolencentrales tot windparken. Typische komt kernenergie dus uit op een OPEX tussen de 3 en 11 eurocent per kWh. Deze grote spreiding komt vooral doordat de rente op de investering van 5 a 10 miljard euro in een kerncentrale een grote invloed heeft op de prijs. Ter vergelijking: de verwachting is dat zonnepanelen richting 2,5 cent per kWh gaan (en dus vergelijkbaar met OPEX van kernenergie) en windenergie op ongeveer 4 a 5 cent per kWh blijft hangen.

Gas en steenkolen gestookte centrales zijn vooralsnog spotgoedkoop in zowel CAPEX als OPEX. En kernenergie is gewoon duur.

Een kerncentrale kan echter wel gruwelijk veel energie opwekken, kerncentrales hebben meestal flink meer vermogen dan een gas of kolengestookte centrale. Kerncentrales van 1000 MW of 1500 MW (1 a 1,5 GW dus) zijn veel te vinden op onze aarde. De kerncentrale Fukushima in Japen is met met zes aparte reactoren met een gezamenlijk vermogen van 4,7 GW een van de 25 grootste nucleaire energiecentrales in de wereld. De Kerncentrale Tsjernobyl bestond uit 4 units met elk 1000 MW (4 GW, 4000 MW) totaal. Onze eigen Borselle centrale is daarmee vergeleken maar een kleintje met een totaal vermogen van 485 MW. Goed voor ongeveer 4% van de Nederlandse vraag naar stroom (stroom/elektriciteit is niet gelijk aan totale energie consumptie, ik kan dat niet vaak genoeg benadrukken!).

Onze wereldwijde consumptie van energie wordt volgens IEA voor ongeveer 4,5% opgewerkt met nucleaire centrales. Stel we zouden wereldwijd volledig overstappen op nucleaire energie, dan hebben we dus ongeveer 20x centrales nodig. Kortom, we dienen er dan mondiaal ongeveer 8000 bij te bouwen. Klinkt mogelijk, maar ik denk dat dat in de praktijk niet haalbaar is. Om te beginnen de (investerings)kosten. Een kerncentrale kost ongeveer 4,5 miljard per 1500 MW. Kortom ongeveer 2-3 miljoen euro per MW. Vergelijk dit met een gasgestookte centrale (CAPEX 0,7 miljoen per MW vermogen) of wind of zon (CAPEX voor beide ongeveer 1-1,5 miljoen euro per MW vermogen) en je ziet dat kernenergie verre van ‘goedkoop’ is. De argumenten veiligheid, radioactief afval of beschikbaarheid van Uranium zijn niet nodig om op de debettafel te gooien. Kernenergie is gewoon (ook te) duur.

Laten we eens naar de Nederlandse situatie kijken. We hebben ongeveer tien centrales van 1,5 GW nodig (kosten ongeveer 45 miljard), of 2 a 3x fukoshima (vergelijkbare prijs) of 20x Borselle. om onze huidige consumptie van elektriciteit op te wekken. En dan gaan ik voor het gemak even voorbij dat de vraag naar elektriciteit door het ‘klimaatakkoord’ en toename van elektrische auto rijden waarschijnlijk zal verdubbelen (of verdrievoudigen ?!). In dat geval hebben we zelfs tussen de twintig a dertig middelgrote kerncentrales nodig. Of gewoon 5x tot 10x een Fukushima centrale in Nederland. Wilt u een van deze tien centrales in uw achtertuin? Ik zal heel eerlijk zijn. Ikke niet, ik ben daar heel eerlijk in.

Tenslotte vergeet niet dat onze elektriciteitsconsumptie maar 16% van onze totale energieconsumptie is (we gebruiken vooral aardgas en aardolie(producten). Stel dat we ook elektrische gaan rijden, of onze huizen met warmtepomp gaan uitrusten (we gaan toch van het gas af volgens ons kabinet…). Deze transitie kost ongeveer ook 100 tot 200 miljard (ik kom daar later op terug), te investeren over een periode van enkele tientallen jaren. Neen, ik geloof dat er ook geen politieke wil is (of komt) om vijftig tot honderd miljard uit te geven aan enkele zeer grote (tot tientallen) kerncentrales in Nederland. Volledig inzetten op 100% elektrificeren is dus niet zinvol. Juist daarom hebben we ook in de toekomst nog een chemische energiedrager nodig (denk aan methaan, methanol, mierenzuur, ammoniak, maar ik gok niet op waterstof).

“Ik ben pro-elektrificeren en anti all-electra. Ja we kunnen ongeveer tweemaal zoveel elektra (misschien drie) consumeren (en dus minder aardgas etc), maar helemaal zonder een duurzame chemische drager lijkt niet te kunnen. En van de chemische dragers lijkt methaan, methanol, ammoniak, en mierenzuur het meest logische.”