Vorige week vrijdagavond heb ik weer een boeiend gesprek gevoerd bij De Nieuwe Wereld (DNW). De vraag was of ik kort kon toelichten waarom de boeren in Duitsland de straat op zijn gegaan. Ik heb twee begrippen geïntroduceerd om de onrust te verklaren: a) boeren bevinden zich gezamenlijk in een oligopsonie, en b) de wet van Engels is van toepassing. Beleid dat geen rekening houdt met deze economische theorieën loopt een grote kans op mislukking. Het eisen van verduurzaming van boeren zonder rekening te houden met de (nadelige) effecten op hun inkomen is moreel gezien niet correct.
Wat is een oligopsonie?
Een oligopsonie is een marktvorm waarin er slechts een paar kopers zijn die een aanzienlijke invloed hebben op de markt en de prijzen van goederen of diensten. In een oligopsonie hebben deze beperkte kopers, vaak grote bedrijven of organisaties, de macht om de voorwaarden van de transacties te dicteren, waaronder de prijs die ze bereid zijn te betalen aan leveranciers. Deze situatie staat in contrast met markten met veel kopers, waar de prijzen meer door de markt worden bepaald.
Door hun aanzienlijke inkoopkracht kunnen de kopers in een oligopsonie lagere prijzen afdwingen of betere voorwaarden eisen, wat druk legt op de verkopers. Dit kan bijzonder uitdagend zijn voor kleinere leveranciers die afhankelijk zijn van deze beperkte kopers voor hun inkomsten.
Een oligopsonie kan leiden tot ongunstige omstandigheden voor verkopers, zoals lagere inkomsten en minder onderhandelingsmacht. Voorbeelden van oligopsonische markten zijn de landbouwsector, waar een klein aantal grote supermarktketens of verwerkingsbedrijven de prijzen kan beïnvloeden die zij betalen aan boeren, en de arbeidsmarkt in kleine steden, waar slechts enkele grote werkgevers de arbeidsvoorwaarden kunnen dicteren.
Ik waardeer hoe je het stikstofdebat op zijn kop hebt gezet, zonder daarbij je gezag te verliezen. Dus de meeste critici op voorspellende modellen worden uit het maatschappelijk debat geweerd, en het is jou gelukt om dit te overstijgen. Daarmee is dit een belangrijke bijdrage om polarisatie te overbruggen.
Maar in dit gesprek treed je buiten je eigen vakgebied als Delfts ingenieur, die een voorspellend model heeft doorgrond en nut, doel en gebruiksmogelijkheden van het stikstofmodel Aerius scherp heeft neergezet.
In dit gesprek zie ik jou niet meer als wetenschapper, maar als politicus. Rolvastsheid in die twee rollen vind ik enorm belangrijk. Als wetenschapper breng je kennis en oordeel je niet, als politicus kies je kennis en oordeel je precies WEL.
Als politici wetenschappelijk gelijk gaan claimen, DAN krijg je die enorme polarisatie, omdat je ht debat probeert de depolitiseren van politiek naar een kenniskwestie.
Dus het moment dat jij in de rol stapt van politicus (ik vind dat je dat doet), dan moet je ook kleur bekennen.
Dus wat zijn jouw politieke uitgangspunten, normen en waarden? Waar weeg je mee?
Je gaat op het terrein van landbouwpolitiek, waarbij de discussie over de markt zou oud is als de landbouw zelf (ongeveer 10.000 jaar). Er is een prima inkomen te verdienen via de landbouwmarkten, als hulpmiddelen (fossiele brandstof, gesubsidieerde markt, kunstmest is fossiel product) voor een redelijke prijs beschikbaar zijn. Dus sturing op de fossiele markt is wel nodig om de landbouw in de benen te houden, maar landbouwmarkten zelf zou ik niet aan komen. Dan krijg je boterbergen, die tijd is voorbij.
En je hebt het over maatschappelijke eisen, maar die zijn nog steeds gestoeld op beeldvorming uit voorspellende (stikstof) modellen. Dit is ook politiek. Als stoïcijns ecomodernist, kritisch op voorspellende modellen, zou ik normaal gesproken mijn schouders ophalen. Maarja, de rechtszekerheid van de landbouw is in het geding door voorspellende modellen. Dus daarom, nogmaals dank dat je kritiek op voorspellende modellen zo scherp hebtneergezet. Dat helpt de rechtszekerheid in de landbouw vooruit.
Laten we dit debat een keer voeren bij Ad Verbrugge.
Precies die rolvastheid van wetenschap en politiek wil ik uitdiepen in een PhD. En dan kijken hoe het rolvast wel werkt.
Irene, dank voor je uitvoerige reactie. Dit is een economische onderwerp, en inderdaad niet ‘een typisch TU-Delft’ verhaal daardoor. Maar politiek is het niet (helemaal). Ik heb vooral een poging gedaan om te duiden wat er economische het geval is (de oligopsonie). Ik heb vooral de kosten kant (en de “oplossing” schaalvergroting, treadmill van Cochrane) benadrukt en het bewust niet zoveel gehad over biologisch versus intensief, of over alternatieve manieren om een inkomen te behouden. De ellende van economie is, is dat het eigenlijk geen wetenschap is. Economie gaat over psychologie en sociologie. Vanuit die insteek snap ik je feedback wel heel erg goed; maar het economisch systeem duiden heeft zijn waarde, en dat was de uitdaging bij dit gesprek.