Meedoen met de discussie over dit onderwerp? Kijk op linkedin.

Sinds het begin van deze COVID-19 crisis is er een discussie over mondkapjes. Eerst was er immers een tekort, maar volgens RIVM waren ze ook niet zo nuttig, daarna kwam een verplichting voor mondkapjes in openbaar vervoer en vliegtuig. Op de Dam bijeenkomst droegen veel mensen wel een mondkapje, en burgemeester Halsma liet haar kop zien zonder mondkapje. Maar diezelfde Halsma lijkt nu te pleiten voor mondkapjes in de Kalverstraat. Ondertussen was mijn persoonlijke opinie op social media in mei 200: het is een sociaal gebaar, dus in openbare ruimtes kan het geen kwaad“. Maar RIVM vind die dingen nog steeds niet nodig. Vreemd toch?

In een recent artikel van het NRC werd even gesuggereerd dat mondkapjes leiden tot schijnveiligheid en dat mensen dus roekelozer zouden kunnen worden. Volgens het RIVM is dat net als bij autogordels en motorhelmen echter niet het geval (blijkt uit de literatuur). Dit lijkt me een logische conclusie, gelukkig maar 😉 ! Maar ondertussen zegt WHO wel: „Het gebruik van mondkapjes kan een vals gevoel van veiligheid geven, wat leidt tot suboptimale fysieke afstand, slechte ademhalingsetiquette en handhygiëne – en zelfs niet thuisblijven als je ziek bent”. Oeps?!

Er zijn ook fervente voorstanders, zoals Robert Redfield, directeur van de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Tegen Journal of the American Medical Association (JAMA) zei hij half juli in een online vergadering: „Als iedereen vanaf nu een mondkapje zou dragen, denk ik echt dat we deze epidemie binnen vier, zes, acht weken onder controle zouden kunnen hebben.”. En dat is nu weer een heel andere opinie!

Dus blijft de vraag? Heeft het zin of niet. Ik ben zelf dus best wel een voorstander van die mondkapjes, maar niet altijd en overal (buiten vrijwel nooit). En mits goed gebruikt (lees over je neus en goed aangebracht). Vooralsnog denk ik dat een mondkapje op het strand, in het park, thuis of in een winkelstraat onzinnig is. Mondkapjes binnen dragen lijkt me een ander verhaal, daar heeft het soms zin. Doelstelling van dit blogje is om mijn mening maar eens rationeel te gaan beargumenteren.

Ik ga het bewust niet hebben over de beschermkappen die artsen en verplegend personeel dragen om zichzelf te beschermen (N95, FFP2). In dit stukje ga ik alleen in op het effect van het dragen van mondkapjes om anderen te beschermen. Deze mondkapjes worden heel ongelukkig niet-medische mondkapjes genoemd, maar tevens staan ze ook bekend als chirurgische mondkapjes (die blauwe wegwerpkapjes). In het onderstaande plaatje wordt dat uitgelegd.

Vandaag op linkedin kreeg ik hier weer eens wat vragen over. Hoe goed zijn de mondkapjes, hoe groot kunnen de druppels zijn, en hoelang blijven druppels (groot en klein) in de lucht hangen. De eerste ‘wetenschappelijke’ vraag die je kunt stellen is “hoe groot zijn de druppels die bij het ademenen of praten gevormd worden. Het resultaat staat in het plaatje onder deze alinea. Nu is dat geen wetenschappelijk artikel, en daarom ook hierbij maar een verwijzing naar een artikel uit Nature.

De vloeistofdeeltjes bij praten zijn gemiddeld ongeveer 1-5 um groot en als je harder praat dan maak je vooral meer deeltjes aan per tijdseenheid (zie ook Figure 3). Deze kleine vloeistofdeeltjes worden overigens aerosolen genoemd (0,2-200 um of te wel micrometer) en deze ademhalingsdeeltjes mogen we niet verwarren met druppels speeksel die je goed kunt zien als iemand met consumptie praat.

Die grote druppels (in orde grootte van millimeters of meer dan 0,2 mili-meter) vallen veel sneller op de grond (binnen 1 meter, tenzij je zeer hard niest, zie WHO). De zwaartekracht heeft vat op deze grote druppels en trekt deze naar de grond toe. De kleinere deeltjes (de aerosolen die blijven hangen in de lucht dus) kunnen onder bepaalde omstandigheden (=slechte ventilatie) echter heel lang in de lucht blijven hangen. Ook daar is al lang onderzoek naar gedaan.

Deze aerosolen kunnen in een besloten omgeving (binnen dus) tussen de 20 en 40 minuten blijven hangen, indien er geen correcte ventilatie is (en de RV hoog is), en indien er geen nieuwe aerosolen worden gevormd. Bij aerosolen speelt de factor tijd dus een veel grotere rol dan een afstand vanaf de verspreidingsbron. Aerosolen kunnen met een ventilator zelfs door een (binnen)ruimte verspreid worden. Daarom is ventilatie (verversing van de lucht binnen) van belang.

Deze conclusie zegt nog niks over de werkelijke besmettelijkheid, maar de auteurs schatten in: At an average viral load of 7 × 10⁶ per milliliter, we estimate that 1 min of loud speaking generates at least 1,000 virion-containing droplet nuclei that remain airborne for more than 8 min. These therefore could be inhaled by others and, according to IAH, trigger a new SARS-CoV-2 infection.

Speech droplets generated by asymptomatic carriers of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) are increasingly considered to be a likely mode of disease transmission. Highly sensitive laser light scattering observations have revealed that loud speech can emit thousands of oral fluid droplets per second. In a closed, stagnant air environment, they disappear from the window of view with time constants in the range of 8 to 14 min, which corresponds to droplet nuclei of ca. 4 μm diameter, or 12- to 21-μm droplets prior to dehydration. These observations confirm that there is a substantial probability that normal speaking causes airborne virus transmission in confined environments. (ref)

Terug naar de mondkapjes. Op 7 augustus 2020 is er een fraai artikel gepubliceerd met de titel “Low-cost measurement of facemask efficacy for filtering expelled droplets during speech”. In dit artikel is op een praktische manier gekeken (een proefpersoon sprak enkele zinnen uit) of de 14 soorten geteste mondkapjes effectief kunnen zijn. De effectiviteit is gemeten door te bekijken hoeveel procent van de aersolen worden tegen gehouden. Wat blijkt? Mondkapjes kunnen druppels en aerosolen tegenhouden (en dat wisten we stiekem natuurlijk al lang). Zelfs zelfgemaakte mondkapjes houden bijna 80% van de aersolen tegen. Dat is nog eens bemoedigend!

Is dit dan bewijs dat mondkapjes de verspreiding van covid kan tegengaan? Nee dat niet, maar ik denk dat je echt met grote mate van stelligheid kunt zeggen dat mondkapjes de risico’s op besmetting verlagen. En aangezien aersolen niet stabiel blijven buiten, kan je tevens concluderen dat mondkapjes buiten dragen geen zin heeft, maar binnen in publieke ruimtes waar veel mensen praten, zingen of schreeuwen indien er slechte ventilatie heeft het dus wel zin!

Wat is dus de samenvattende conclusie van dit blogje? Volgens mij:

1. Kom je in een publieke ruimte binnen waar veel mensen zijn dan is het dragen van een mondkapje een sociaal gebaar. Je minimaliseert dan dat je aersolen de ruimte in verspreid.
2. Mondkapjes buiten dragen is in de meeste situaties behoorlijk onzinnig. Ik zou het niet aanraden om mondkapjes in de Kalverstraat te gaan dragen. En zeker niet op het strand of in het park.
3. Ik verwacht dat je ook grotere druppels (0,2-2 milimeter) in grote mate kunt ‘afvangen’ met een mondmasker. Maar hier heb ik nog geen wetenschappelijke studies over kunnen vinden.
4. Mijn opinie (gevoel) uit mei 2020 klopt aardig. Maar nu zijn er vrijwel geen besmette mensen in Nederland (10.000 dragers van COVID?), dus waarom zou je mondkapjes dragen? Oeps … …