Ondertussen op foodlog:

Ik ontwaak even (tijdelijk) uit mijn foodlog-winterslaap. Het ontwerp energie en klimaat is te belangrijk om daar niet je zegje over te willen en kunnen doen. Voor diegene die met niet kennen. Ik ben een TU-Delft ir. (scheikundige technologie) en innovator en ondernemer uit Wageningen. Sinds 1990 heb ik interesse m.b.t. club van Rome, duurzaamheid en energie. Tijdens mijn studie – lang geleden – was klimaat, CO2 en duurzaamheid een rode draad. Dat ondanks dat het een Shell-McKinsey-Unilever bolwerk was. Ik kan je verzekeren dat mijn studiegenoten tot de slimste beta-koppen van Nederland behoren en als geen andere zijn we getraind om naar getallen, massa en energiebalansen te kijken, rationele spreadsheet analyses uit te voeren en complexe materie te doorgronden. Ik probeer tot de dag van vandaag om deze vaardigheid in te zetten en te gebruiken. Zelf ben ik vooral werkzaam in het domein voedseltechnologie(innovatie), maar energie raakt ook aan dat onderwerp dusdanig dat we (lees mijn team en partners) hoe dan ook een goed inzicht in het energie-systeem hebben. Tot zover deze (her)introductie van mezelf.

Waarom ik ontwaak uit de foodlog-winterslaap? Gewoon om wat getallen / feiten hier op foodlog te delen. Ik besef overigens zeer goed dat het klimaatdebat ook gaat over (on)gelijkheid, communicatie, de vraag welke toekomst we willen, de rol van klein versus groot etc. Maar in de laatste maanden zie ik elke keer weer dat al deze onderwerpen in een grote soep gegooid worden. Met als resultaat dat er teveel onzin wordt uitgekraaid, te vaak over procenten wordt gesproken. En het beetje feitelijkheid snel ondergesneeuwd wordt (jammer genoeg). Dit moet inhoudelijk dus aandacht krijgen.

Eerst maar de energie-balans (en verbruik) van Nederland. Die is gelukkig best goed bekend. Nederland is een grote gas en olierotonde waarin je eigenlijk de import en export niet mag meerekenen; in mijn ogen moeten we kijken naar ons werkelijk verbruik. Het IEA houdt gelijk beide -verbruik vs import/export- goed bij kijk maar onderaan dit blogje. Ongeveer 11.000 PJ import en productie (=uit de grond halen) en we consumeren ongeveer 2.400 PJ zelf (=22% of zo).

Stel we zouden willen gaan vergroenen, dan is de eerste vraag wat is dat dan? In mijn ogen betekent vergroenen “niet meer afhankelijk willen zijn van aardolie, aardgas en steenkolen”. Ik besef dat je hier een discussie over kunt hebben. Ikzelf erger me vooral aan alle gesprekken die gaan over ‘van het gas af’, volgens mij bedoelen we daarmee “geen gas uit groningen” of “geen gebruik van aardgas”. Persoonlijk snap ik dat we minder uit Groningen moeten halen, ik kan ook nog meegaan met een gesprek over “minder aardgas”. Maar alle ‘geen gas’ uitspraken zijn ongenuanceerd en dan heb ik het nog niet over het gepapagaai over waterstof (een onhandige energiedrager. Gas is beter, misschien later meer hierover).

Tot nu toe heb ik heel bewust niet gesproken over CO2 equivalenten of over klimaatveranderingen (wel of niet) of over de vraag hoe de relatie is tussen opwarming van de aarde en de CO2 concentratie. De politieke vraag waar we als samenleving in mijn ogen voor staan is vooral “willen we verder verduurzamen en minder afhankelijk zijn van aardgas en aardolie(deriviaten) of niet” en als het antwoord ja is, waar kunnen we de grootste impact hebben tegen de laagste kosten. Ingewikkelder hoeft het klimaatdebat niet te zijn. Helaas wordt het bewust of onbewust wel ingewikkelder doordat we praten over tonnen-CO2 en klimaattafels. Deze frame en focus op CO2 is vooral gunstig voor de multinationals en heel ongunstig voor burgers (en boeren).

We verbruiken dus ongeveer 2400 PJ aan energie. Wat is de bron van deze hoeveelheid energie? Simpel vooral aardolie en aardgas. Ongeveer 1800 PJ (=75%!) bij elkaar. Waar deze hoeveelheid naar toe gaat? Simpel, naar de industrie, naar transport (autos!) en naar verwarming van huizen en andere gebouwen (inclusief warm water). Waar komt die andere 25% vandaan? Is deze duurzaam? Neen helemaal niet. Deze andere 25% is vooral elektriciteit (370 PJ of te wel 15% vd 2400PJ). En waar wordt elektriciteit vandaan gehaald? yep, uit aardgas en steenkolen. Eigenlijk klopt deze som nog niet, want om 370 PJ elektriciteit te maken is ongeveer de dubbele hoeveelheid steenkool en aardgas nodig. Waar dit blijft? Die restwarmte gaat naar de engeltjes. Letterlijk. Dit is dus een heel grote energie-verliespost. De overige 10% bestaat uit andere energiebronnen. Ongeveer 1-3% is duurzaam (wind en zon), dan is 4% ongeveer hout (duurzamer dan aardgas en steenkool absoluut, maar in mijn ogen niet duurzaam, en geen “oplossing”), en dan is er nog een energie restpost waar ik nu in dit blog geen aandacht aan ga besteden.

Voor het gemak kan je de volgende grove benadering gebruiken voor de hele wereld:

• (Zware) industrie : ongeveer 20% van alle energie.
• Verwarmen (huizen, gebouwen en warm water) : ongeveer 16% van alle energie
• Transport (auto’s en vliegtuigen) : ongeveer 20% van alle energie.
• warmteverliezen bij verbranding : ongeveer 30% van alle energie.
• Industrie in Nederland zit boven 20% (ik denk rond de 25%)
• Transport in Nederland zit ongeveer op 17% van het totaal.
• En warmteverliezen in Nederland zijn iets hoger (eerder 35%) meen ik.

De 7 miljoen huishoudens in Nederland verbruiken dus ongeveer een kwart van de totale energieconsumptie in Nederland. Deze 25% valt weer te verdelen in ongeveer 26% aardgas (verwarming en warm-water en koken), 26% elektriciteit (TV, iphones, etc.), 32% moterbrandstoffen (=benzine, diesel en LPG) en er is nog een rest van 3%.

Maar onthoudt: 75% van alle energieconsumptie zit in bij het bedrijfsleven!

Als we inzoomen op de huishoudens dan kan je ongeveer stellen dat het gemiddelde elektriciteitsconsumptie (die 26% van de 25% op totaal energie, of te wel 7%!) in een gemiddeld huishouden groen gemaakt kan worden door de inzet van ongeveer 12-15 zonnepanelen (voor het gemak spreek ik niet over zomer en winter verschillen). Dit kost per huishouden aan CAPEX ongeveer 4-6k. Of te wel een investering CAPEX van ongeveer 7 miljoen huishoudens keer 4-6k = 35 miljard euro (indien afschrijving op 8 jaar, 4,3 miljard per jaar).

Maar we zijn er dan totaal nog niet. Gas bij de huishoudens wordt vooral ingezet voor de verwarming van huizen en voor warm-water. Hiervoor zou je 20-25 panelen (10k ongeveer per huishouden) nodig hebben en een investering in een warmtepomp (of soortgelijk systeem). Aan zonnepanelen kost dat dan nog eens: 7 miljoen x 10k = 70 miljard euro (indien afschrijving op 8 jaar, 8,7 miljard per jaar). Echter we hebben dan nog een warmtepomp per huishouden nodig. Denk aan ongeveer 10k. Oeps, dus dan komt er nog eens 70 miljard euro bij. En al die panelen passen ook nog niet eens op onze daken.

Willen we een huishouden volledig verduurzamen (en dan tel ik de auto niet mee) dan kost dat dus ongeveer 25k per huishouden (minstens!) of te 175 miljard CAPEX, indien in 8 jaar dan 21 miljard per jaar (of te wel 3125 euro per jaar per huishouden). De getallen van Dick Veerman hieronder kloppen dus ongeveer wel.

In deze bierfiltjes analyse vereenvoudig ik zwaar op een paar zaken:

• auto’s via het stopcontact tel ik niet mee (gemiddeld ook 20-25 panelen per huishouden).
• ipv zonnepanelen kan ook voor wind gekozen worden (maar dat maakt niet veel uit in CAPEX, kosten zijn ongeveer 1-1,5 miljoen per MW)
• eventuele besparingen (thuiswerken, betere isolatie) tel ik niet mee.
• etc.

Voorlopige conclusie t.a.v. consumenten. Als elk huishouden 3125 euro per jaar investeert gedurende 8 jaar dan kunnen we alle huizen (7 miljoen) vergroenen voor 2030. Mits we onze heilige koe niet meetellen. Op deze manier hebben we dus 25% van de 2400 PJ (= huishoudens) x 70% (= gas, electra, maar niet onze auto) = 17% van de 2400 PJ helemaal duurzaam gemaakt. Kosten 21 miljard per jaar, gedurende 8 jaar, totaal een CAPEX van minimaal 175 miljard euro. Oeps.

Maar hoe gaan we dit in de praktijk dan doen?

• Die 55 panelen passen immers niet op een gemiddeld huis in Nederland. **
• Wie gaat de voorfinanciering doen van 175 miljard euro?
• En die auto’s dan?
• En die 50% in 2030, en min 95% in 2050 dan?
• etc?

Ik denk dus dat dat niet kan. En nu de industrie? Hoe gaan we daar verduurzamen? Ik zou het wekelijk niet weten. Maar daar ligt wel 75% van de uitdaging!

En wat we dus ook onder het tapijt vegen: de restwarmte (in de industrie) waar we niks mee doen. Dat zijn echt grote hoeveelheden. Denk aan 30% van al het energieverbuik. Giga veel dus. Ttot de volgende keer, grafieken tabellen en analyses komen eraan.

mvg Wouter de Heij – TOP.

** en dus moeten we ook het aantal windmolens verdubbelen of zelfs verdrievoudigen alleen al voor de huishoudens.