Zeker 1.000 miljard euro. Zo hoog wordt volgens Forum voor Democratie de rekening voor het klimaatneutraal maken van Nederland in 2050. Leider Thierry Baudet noemde het bedrag vorige week nog in het Kamerdebat over het ontwerp-Klimaatakkoord. NRC checkte dit bedrag en bestempelde het als onwaar. Ikzelf denk dat het NRC niet helemaal correct was met haar analyse … …. straks meer.

Op 13 maart 2019 kwam eindelijk het langverwachte PBL rapportuit. Een paar weken ervoor kwam ook Stichting Milieu, Wetenschap & Beleid(SMWB) met een indrukwekkend rapport uit. Beide rapporten proberen in kaart te brengen hoe a) welke CO2 reducerende maatregelen er genomen kunnen worden, en b) wie de rekening gaat betalen. Kortom, beide rapporten kijken naar suggesties uit het Energieakkoord en de bijbehorende kosten. De doorrekening van het PBL laat trouwens duidelijk zien dat we de doelstelling van Parijs waarschijnlijk niet gehaald zal worden, PBL schat in dat de emissies in Nederland in 2030circa 43-51%lager zijn dan 1990.

De halvering van de emissies in 2030 t.o.v. 1990 is de doelstelling. De meer-kosten volgens de experts zijn 56-75 miljard tot 2030 (PBL) en rond de 107 miljard (SMWB). De bandbreedte is ongeveer 5 tot 10 miljard per jaar dus (aan meer-kosten) tot 2030.

By the way, ik vind mezelf absoluut geen klimaatcriticus. De exacte relatie tussen antropogene CO2_eq emissies en opwarming (en de vraag of wij Nederlanders daar mondiaal veel of weinig aan bijdragen) vind ik niet bijzonder relevant. Wel zegt de ‘chemicus’ in mij al heel erg lang: het gaat vooral om onze ‘verslaving aan aardolie, aardgas en steenkolen’.En daar ben ik dan ook wel een voorstander van. Verder bestaan er geen snelle gemakkelijke en goedkope oplossingen oplossingen, en alles wat we nu gaan doen dus, zorgt voor een kostenverhoging (wat niet erg is wat mij betreft). We gaan dit allemaal voelen in onze portemonnee.

De stelling van Hendrik J Kaput is daarom al lang:“Gestaffelde brandstofprijzen voor alle sectoren en Schiphol dicht natuurlijk”. Hiermee benadrukt hij dus ook ‘ons fossiele brandstofverbruik’ reduceren, daar ligt onze werkelijke uitdaging.

Laat ik eerst een wat simpele sommen maken voor ons eigen huishouden. Is het mogelijk om onze duurzame energie te verhogen met 50% in 2030 (en daarna met 90% in 2050) zodat we automatisch ook 50% minder emissies hebben,de uitgangspunten die ik gebruik zijn:

• 3200kWh verbruiken we per jaar en 1600 m3 gas per jaar (gasverbuik in kWh is ongeveer 14.000kWh)
• We rijden in twee auto’s en gemiddeld per jaar is dat ongeveer 60 duizend km. Ongeveer 4000 liter benzine. Als we dit elektrisch zouden gaan doen, dan kost ons dat ongeveer 13.000 tot 15.000 kWh.
• We vliegen als huishouden ongeveer 15x enkele vluchten per jaar (waarvan er eigenlijk 8-12 zakelijke vluchten, dus die hoef ik niet mee te tellen).
• We eten vlees (maar niet elke dag).
• We scheiden ons afval in plastic, biologisch en restafval.
• Voor het gemak van de sommen tel ik onze gewone consumptie van voedsel en spullen even niet mee.

Enkele investeringen die we waarschijnlijk gaan doen of recent gedaan hebben:

• 12.000 euro voor 29 zonnepanelen die ongeveer 7500-8000kWh opleveren. Hiermee kunnen we denk ik in de toekomst a) in ons huidig E verbruik voorzien, b) een E-boiler inzetten, c) een warmtepomp aan het werk zetten.
• Voor het gemak van de getallen ga ik alles even omzetten naar kWh en neem voor het gemak ook allerlei problemen die met conversie verliezen te maken hebben niet mee.
• Een elektrische boiler zodat we onze gas gestookte geiser kunnen weggooien. Kosten ongeveer 1200 euro, en dit wel kost 1000-1200kWh extra per jaar (maar minder gas).
• Een warmtepomp (+top-koeling) voor de totale verwarming van ons huis. Waarschijnlijk kost dit ongeveer 5.000 euro, maar het kan ook meer zijn. 8.000-10.000 euro lijkt reëler. Ik denk dat dat ongeveer 2600kWh aan elektra (en een besparing van 1000 m3 gas).
• Extra isolatie (ons huis is behoorlijk goed op dit moment): 3.000 tot 5.000 euro.
• Extra panelen (kan fysiek niet; ons dak ligt vol) of wind-delen (stukje eigen windmolen?) zodat we ook duurzaam kunnen auto-rijden. Eigen duurzame E productie kost dan ongeveer 20.000 tot 25.000 euro eenmalig denk ik.

Met een totale investering van dus 46.000 euro (af te schrijven in 15 jaar, dus 3000 euro per jaar) kunnen we a) zelf onze energie duurzaam produceren, b) van het gas af (al blijven we een aansluiting nodig hebben), c) auto+warmwater+verwarming+elektra_thuis ‘groen’ krijgen.

Ik tel dan nietmee dat een elektrische auto waarschijnlijk 10.000 tot 20.000 euro duurder is (4000 euro per jaar?). En vooral onze vliegreizen en overige consumptie heb ik ook nietmeegeteld.

De vraag is dan hoeveel CO2 emissie we dan als huishouden gaan besparen. Hierbij een over-de-duim berekening. Stel dat al ons huidig energieverbruik nu niet-duurzaam is. Dan verbruiken we nu jaarlijks ongeveer 30.000 kWh (ik tel dus de vliegreizen en andere consumptie nog steeds niet mee!). Met een investering van 46.000 euro gaan we dus een volledig duurzaam huishouden kunnen zijn (zonder die vliegreizen …).

Hiermee (met 50k) voldoet ons huis dan alvast aan 2050 doelstelling (als we tenminste die 50k ook gaan stukslaan en niet uitbundiger gaan leven). Of toch niet helemaal … …  

Maar hoe zit het dan nu met die vliegreisjes? Laat ik wat zeer grove veronderstellingen doen. Het brandstofverbruik van de jumbojet bedraagt gemiddeld ongeveer 10 ton kerosine per uur. Rekening houdend met de dichtheid van kerosine komt dit neer op 12.500 liter kerosine per uur. Acht uur vliegen levert dus een verbruik op van 100.000 liter, dat is 300 liter per persoon, of te wel 40 liter kerosine per uur per persoon. Onze reizen zijn meestal binnen Europa, dus ik neem een gemiddelde van 4 uur voor een vlucht aan. 15 vluchten per jaar x 4 x 40 liter = 2400 liter kerosine (of 1200 liter als ik de zakelijke vluchten niet meetel). De uitstoot van een liter kerosine is best vergelijkbaar met die van benzine. Dus 2400 liter is ongeveer 10.000 kWh. Oeps, dan heb ik nog eens voor minstens 15.000 euro aan investeringen in windmolens of zonnepanelen te doen (onze 30.000 kWh jaarlijks wordt dan 45.000kWh jaarlijks) om vliegreizen te compenseren.

Stel dat we dat -compensatie van de vliegreizen- nu eens niet gaan doen tot 2030. Ons huishouden verduurzaamt dan 30.000 : 45.000 = 67%.We doen dan dus een reductie van 67% op ons eigen fossiele brandstof verbruik en daarmee dus automatisch ook op de CO2 uitstoot van ons totale huishouden. Dit kost ons huishouden de komende 15 jaar wel ongeveer 50k_euro of te wel 4200 euro per jaar(maar dan halen we wel het klimaatdoel 2030!).

Waar PBL en politiek zegt “wij investeren een hoeveelheid miljard”, bedoelt de politiek waarschijnlijk “wij als politiek gaan subsidies geven en dat kost ons nationale overheid ongeveer een paar miljard per jaar”. De echte investeringen (=CAPEX), is de uitgaven (en de financiering daarvan) voor alle nieuwe machines, windmolens, nieuwe infrastructuur, etc. deze collectieven totale investeringsopgave loopt echt in de honderden miljarden euro’s. Maar die CAPEX ligt bij huishoudens en industrie en andere marktpartijen! Thierry Baudet neemt wel deze totale CAPEX aan investeringen mee in zijn sommen. Verzachten van deze totale CAPEX kan, maar dan moet de communicatie gaan over ‘de meerkosten’.

Nu de volgende snelle berekening. Er zijn ongeveer 7,5 miljoen huishoudens in Nederland. Stel dat we nu 50.000 euro x 7,5 miljoen huishoudens doen. Dan komen we uit op een 375 miljard euro voor alle huishoudens**.Let op in die 50k per huishouden zit geen extra meerkosten voor aanschaf van elektrische auto’s, zit niet ingecalculeerd dat consumentenproducten duurder gaan worden, zit geen geen investering bij de elektra-maatschappijen of industrie (dat uiteindelijk doorbelast wordt in de consumentenprijzen). 375 miljard is flink meer dan de 107 miljard van SMWB of dan de 56-75 miljard van PBL.Waar ligt dat aan? Simpel? Er wordt gekeken bij PBL naar de ‘meerkosten’ (of te wel de extra kosten t.a.v. de huidige situatie) en niet naar de werkelijke investeringen (CAPEX).

Stel we gaan dat ook nog eens proberen mee te nemen in de berekeningen. We bepalen dus niet de CAPEX, maar gaan de extra meerkosten inschatten. Dan moeten we rekening houden met de opbrengsten die we kunnen gaan krijgen door de investeringen (meestal een verlaging van de OPEX: minder gas, minder benzine, etc.). Nu geven wij thuis jaarlijks uit (dat zijn de werkelijke getallen waarop ons huishouden kan besparen):

• 4000 liter benzine a 1,70 euro (all in) = 6800 euro.
• 1600 m3 gas (ik tel de aansluiting niet mee) a 0,25 euro = 400 euro.
• 3200 kWh a 0,10 euro = 320 euro per jaar.

Dus onze potentiële besparing is 7500 euro per jaar en onze jaarlijkse afschrijvingskosten (over 15 jaar) waren maar 4200 euro (46k : 15 jaar). Deze som zou suggererendat we dus bijna 3000 euro minder gaan betalen indien we investeren, maar ja, een elektrische auto is wel duurder (ik schat 4k per jaar aan afschrijving). Dus de extra kosten per jaar voor de 67% verduurzaming van ons huishouden is dan ongeveer nog steeds 1000 euro (7500-4200=3000, 3000-4000= -1000 per jaar. 15k voor 15 jaar).

Voor 7,5 miljoen huishoudens zit ik dan op 7,5 miljard euro per jaar aan extra investeringen of te wel 112 miljard euro aan de meer-kostenin de komende 15 jaar. En dit bedrag ligt qua orde grootte dichter bij SMWB schattingen dan bij PBL schattingen. Ik denk dat het PBL rapport daarom een politiek tintje heeft meegekregen tijdens het schrijven (een te duur beleid zou niet goed vallen in Den Haag)

Ik denk dat de totale investering voor de energietransitie in de komende 15 jaar ongeveer is: 375 miljard voor huishoudens (waarvan 112 miljard aan meerkosten) en ergens tussen de 500-750 miljard voor de industrie (waarvan ongeveer 100 tot 200 miljard aan meer-kosten). Ik stem niet op hem, maar ik denk dat die 1000 miljard aan totale investeringen van Thierry Baudet nog niet zo gek gegokt was door hem.

Tenslotte. Bovenstaande sommen gaan uit van ‘een gemiddeld huishouden’. En totale energieverbruik van de huishoudens is maar 20%. Stel dat ook alle industrie gaat investeren? Hoeveel miljard gaat dat dan de industrie kosten? Dit is een zeer lastige som, ik zou niet weten waar we moeten beginnen; dit is iets voor een volgende blogje dus.

Een tipje van de sluier? Ik denk dat een euro investering in de industrie meer emissie besparing kan opleveren dan bij een huishouden (misschien 2-4x meer?) Mijn eerste schattingen zijn daarom:

• 375 miljard x 4 (want 4x meer energie verbruik) = 1500 miljard euro. 1500 miljard euro  : 3 (want besparingen kunnen beter en kosten efficiënter in de industrie gedaan worden dan bij huishoudens) = 500 miljard euro aan CAPEX.
• 500 miljard aan CAPEX : 15 jaar = 33 miljard per jaar voor de totale industrie. Hiermee kan dan waarschijnlijk ook wel een -50% emissie reductie gehaald worden.
• hoeveel meerkosten t.a.v. de gewone investeringen of OPEX kosten is dit dan? Heel lastig hier antwoord op te geven. Ik denk dat het misschien gaat om 100-250 miljard totaal gedurende de komende 15 jaar.  Wie deze meerkosten gaat betalen? Juist de huishoudens. Jij en ik dus (en consumenten in het buitenland).
• Alle huishoudens in Nederland gaan dus denk ik 115 miljard (de huishoudens zelf) plus 100 miljard (meerkosten door-belasting op producten via de industrie) aan werkelijke kostenverhoging moeten gaan slikken de komende 15 jaar. Ongeveer 15 miljard extra per jaar.
• De totale kosten stijging per huishouden voor de verduurzaming per jaar gaat ongeveer 2000 euro netto. Hiervoor gaat een gemiddeld gezin dus 3500-4000 bruto extra salaris moeten krijgen OFgenoegen nemen met een achteruitgang van zijn inkomen.

Het laatste woord is hier nog niet over gezegd denk ik. Wat ik de politiek wel wil meegeven als tip: ga vooral kijken naar reductie gebruik van fossiele brandstof (dus aardgas, aardolie, steenkolen), ga vooral kijken welke maatregelen het goedkoopste zijn om deze beoogde reductie te realiseren (kosten baten analyse dus). Ga niet teveel in op CO2 emissie reductie als doel (want dan krijg je afgeleide discussies) en ga al helemaal niet in op de relatie ‘opwarming van de aarde’ versus onze CO2 emissies (zonder rekening te houden met kringlopen). Hanteer daarom de stelling van Hendrik J. Kaput.